اسفراین و دیدنی‌های آن

اسفراین یک شهر همه‌چیز تمام است. شاید خوب باشد اگر بگوییم خداوند هنگام آفریدن این شهر و مناطق اطرافش، آب و هوای کویری و معتدل کنار هم، کوه‌های زیبا، جلگه و دشت‌ها را کنار هم گذاشته. واقعیتش این است که اسفراین نسبت به شهرهای تاریخی دیگر ایران خیلی کمتر شناخته شده برای همین هنوز آنقدر پر از مسافر نشده پس اگر دنبال شهری توریستی نیستید و از شلوغی بیزارید، اسفراین می‌تواند انتخاب خوبی باشد. با اسمارتیز همراه باشید تا این شهر را بیشتر بشناسید.

با این‌که در حال حاضر، نیشابور خیلی خیلی معروف‌تر از اسفراین است اما در زمان اشکانیان و ساسانیان وضعیت این‌گونه نبود. اسفراین اهمیت خیلی زیادی برای این دو سلسله داشت به خصوص در دوره‌ی ساسانی. در این زمان، ایرانشهر که مهم‌ترین شهر حکومت بزرگ خراسان بود با اسفراین همسایه بود. طبیعتا وقتی شهری با ایرانشهر همسایه باشد، از مزایای آن هم بهره می‌برد. از آن طرف هم به خاطر آب و هوای خوبش، شاهزادگان ساسانی در این شهر زندگی می‌کردند.

فردوسی در شاهنامه به خواستگاری و ازدواج پادشاهان ساسانی اشاره زیادی کرده، در آن زمان شهرهای مهم خراسان بسیار آباد بودند و فرهنگ و تمدن غنی داشتند. اسفراین هم یکی از این شهرها بود. در نزدیکی یکی از روستاهای اسفراین سد تاریخی وجود دارد که احتمال می‌رود یادگار دوران ساسانی باشد. وجود این سد نشان از رونق اسفراین در آن زمان داشته است. معماری اصیل اسفراین با گذر زمان رو به فراموشی می‌رود و امروزه اسفراین در انبوهی از ساختمان‌های مدرن، در سکوت فرورفته است.

کشتی با چوخه از معروف‌ترین ورزش‌های محلی خراسان، از محبوبیت زیادی در بین بومیان خراسان (کرمانج‌ها) برخوردار است و از مهم‌ترین جاهایی که این کشتی در آن برگزار می‌شود، گود زینل‌خان اسفراین است.

راهنمای بازدید از اسفراین

برای دیدن اسفراین، برنامه‌ی سفرتان را باید طوری تنظیم کنید که هم داخل شهر را ببینید و هم طبیعت اطراف را.
قبل از ورود به شهر اسفراین به سمت بند تاریخی مهار بروید. بند مهار در 2 کیلومتری روستای کلاته سنجر قرار دارد. این بند که یکی از مخازن مهم آبیاری به شهر و روستا در اسفراین بود، 3 دوره تاریخی ساسانیان، سلجوقیان و مغول را گذرانده. در دوره ساسانیان، بند مهار با سنگ و ساروج ساخته شد. در دوره سلجوقیان این بنا با آجر مرمت یافت و در دوران مغول پشت آن را با خاک مستحکم کردند. در حال حاضر قسمت عمده سد از بین رفته. برای رسیدن به آن باید به سمت جاده کلاته سنجر بروید و در راه تابلوی راهنما برای این روستا پیدا خواهید کرد. آن‌ها را تا روستا دنبال بگیرید و بعد از آن 2 کیلومتر به سمت جنوب شرقی روستا بروید.
ارگ بلقیس، جاذبه‌ی مهم دیگری در شهر اسفراین است. بعد از رسیدن به شهر اسفراین می‌توانید به ارگ بلقیس بروید. برای رفتن به ارگ بلقیس دوباره باید از شهر خارج شوید. باید وارد جاده فشانجرد – گورپان – اسفراین شوید و و بعد از این‌که از امام‌زاده گذشتید، از اولین خروجی در میدان، وارد جاده‌ای خواهید شد که به شهر بلقیس می‌رسد. کمی جلوتر، در سمت راست، ارگ تاریخی بلقیس قرار دارد.
در مورد قدمت این ارگ نظریه‌های فراوانی وجود دارد. وجود ارگ بلقیس، تپه‌های انجیری، چهل دختران و امین آباد نشان از قدمت بیش از 8 هزار سال اسفراین دارند. اسفراین در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و در مرکز توجه اقتصاد و فرهنگ بود. جاده ابریشم در شکل‌گیری تمدن اسفراین نقش مهمی داشت. شهر تاریخی یا ارگ تاریخی بلقیس یکی از این نشانه‌ها است. کلنل بیت در سال 1893 از این منطقه دیدن می‌کند و ارگ بلقیس را می‌بیند. وی درباره شهر تاریخی بلقیس چنین می‌گوید: شهر بلقیس از دو قسمت ارگ و شهر یا شارستان تشکیل شده است که مساحت تقریبی آن حدود 600 متر مربع است و 29 برج و بارو در اندازه‌های مختلف دارد.
در این منطقه سکه‌هایی پیدا شده که بدون تاریخ ساخت هستند و نام اسفراین به زبان فارسی روی آن‌ها حک شده. شواهدی از زندگی در ارگ بلقیس قبل از اسلام وجود دارد و برخی سفرنامه‌ها زندگی در ارگ بلقیس را از دوره صفوی درنظر گرفتند.
درباره نام‌گذاری ارگ بلقیس نظرات مختلفی وجود دارد. برخی می‌گویند بعد از حمله مغول‌ها به ایران، بلقیس خاتون مادر تیمور گورکانی این شهر را احیا کرد و بعد از مرگ وی، مقبره‌ای شبیه به مقبره مادر کوروش برای او در اسفراین ساختند و نام ارگ را به وی نسبت دادند. این مقبره در دوره صفوی مرمت شد. در بسیاری از منابع عربی، این تپه به بلقیس، ملکه سبا در دوران حضرت سلیمان نسبت داده‌شده است.
بعد از دیدن شهر بلقیس به طرف منطقه سالوک بروید. برای رفتن به سالوک از شهر اسفراین به طرف جاده روستای عراقی خارج شوید و سالوک در نزدیکی روستا قرار دارد. در این منطقه، چند حای دیدنی برای بازدید هست
قلعه صعلوک از دیگر بناهای تاریخی اسفراین در جنوب ارتفاعات سالوک است. قدمت این قلعه به قرن 6 هجری برمی‌گردد. این قلعه بالای یک صخره با دیواره‌های پرتگاهی ساخته شده و نفوذ به آن در زمان قدیم بسیار دشوار بود. در داخل قلعه، بقایای مختلف مانند انبار آذوقه، حمام، آسیاب، زندان و محل سکونت فرمانده وجود دارد. مساحت قلعه صعلوک به بیش از 1 هکتار می‌رسد.
بعد از قلعه خود را برای طبیعت آماده کنید. پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده سالوک در شمال غربی شهرستان اسفراین با وسعت 17 هزار هکتار قرار دارد. این منطقه حفاظت شده تنوع جانوری مهمی دارد. شرایط جغرافیایی کوهستان این منطقه باعث شده تا زیستگاه‌های مهمی از حیوانات وحشی در این منطقه به‌وجود بیاید. قسمت شمالی پارک سالوک محل زندگی حیوانات کوه زیست و قسمت جنوبی آن محل زندگی حیوانات دشت زیست است. در کف پارک درختان زیادی مانند زرشک، بید، انجیر، گردو و ارس می‌رویند.
آبشار سالوک در دامنه قله سالوک و ارتفاع 2400 متری از سطح دریا قرار دارد. این آبشار در فصل زمستان یخ می‌زند و منظره زیبایی می‌سازد. آبشار سالوک در پارک ملی سالوک قرار دارد و یکی از مناطق حفاظت‌شده است. برای رفتن به پارک ملی سالوک باید به شمال غربی اسفراین بروید. ابتدا باید به جاده روستای عراقی بروید و از آن‌جا تابلوی پارک سالوک را مشاهده خواهید کرد.
دوباره برمی‌گردیم به تاریخ اسفراین. ارگ تاریخی دولت آباد در مسیر جاده سبزوار – اسفراین قرار دارد. این ارگ حکومتی محل سکونت اهالی روستا بود که برج و باروهای مرتفع و گچ‌بری‌های زیبایی دارد. قسمت حکومتی در جنوب و محل زندگی مردم در شمال ارگ قرار داشت.
منطقه حفاظت‌شده ساریگل از دیگر پارک‌های ملی در شرق شهرستان اسفراین است. پیشنهاد می‌کنیم اگر به سمت ارگ دولت آباد رفتید، سری هم به ساریگل بزنید. این پارک همچنین در شرق شهر اسفراین با فاصله 8 کیلومتری قرار دارد. برای رسیدن به آن باید از بلوار شهید فهمیده به جاده گنج دان بروید و از آن‌جا تابلوهای پارک ساریگل را دنبال کنید.
در نهایت پیشنهاد ما برای بازدید با یکی از زیباترین روستاهای ایران خاتمه می‌یابد. منطقه نمونه گردشگری و روستای رویین در 27 کیلومتری شمال اسفراین قرار دارد. این روستا با آب و هوای معتدل کوهستانی، زمستان‌های پربرف و تابستان‌های معتدل دارد. آب فراوان باعث شده تا در این روستا میوه‌ها و محصولات کشاورزی فراوانی کشت شوند.
روستای رویین به‌صورت پلکانی ساخته شده و مانند روستای ماسوله، پشت‌بام منزل کسی، حیاط خانه دیگری است. سوغات این روستا، چادر شب، حوله پارچه‌ای، گردو، عسل و محصولات لبنی و دامی است. از دیدنی‌های منطقه رویین می‌توان به چهل چشمه، غار سنجد سرچشمه، غار نوشیروان، باغ دره‌ها و بافت معماری زیبای روستا اشاره کرد. برای رسیدن به منطقه نمونه گردشگری رویین از اسفراین باید از جاده شمال غربی اسفراین به سمت ایرج و روستای عراقی بروید. از روستای عراقی، تابلوهای رویین را دنبال کنید تا به مقصد برسید.