بازار ساوه

بازار ساوه از جاهای دیدنی بی‌نظیر واقع در شهر ساوه و استان مرکزی است. این بازار که در سال 1378 به ثبت ملی رسید، از اصلی‌ترین جاهای دیدنی ساوه و از مکان‌های تاریخی ایران به حساب می‌آید.

در صورتی که به حضور در مکان‌های تاریخی علاقه دارید و شهر ساوه را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کرده‌اید، بازدید از بازار ساوه را از دست ندهید. با اسمارتیز همراه باشید تا سفری کوتاه به این بازار قدیمی اما پر جاذبه داشته باشیم.

در گذشته بازارها به دلایل مختلفی، ستون فقرات شهرهای بزرگ و کوچک به حساب می‌آمدند. در آن زمان، بازارها مکانی برای پیوند عناصر شهری و مردم بودند و علاوه بر این، به عنوان مسیر اصلی برای تردد شناخته می‌شدند.

بر اساس  مطالعات باستان شناسی به نظر می‌رسد که ساخت بنای بازار ساوه به دوره صفویه بازمی‌گردد. با بررسی کتاب‌ها و سفرنامه‌های مختلف، گمان زده می‌شود که از قرن چهارم هجری در شهر ساوه بازار وجود داشته است.

این امر اثبات‌کننده تاریخ کهن شهر ساوه و بازار مشهور آن است. اگرچه با گذشت زمان و ماشینی شدن زندگی امروزی، نحوه خرید و بازارهای مختلف با تغییرات و تحولات شگرفی مواجه شدند اما بازار مشهور ساوه از گزند این پیشرفت‌ها و تغییرات در امان ماند.

اگرچه بافت این بازار قدیمی به حساب می‌آید اما به دلایلی این بازار هنوز هم به فعالیت خود به عنوان یکی از پر رفت و آمدترین بازارهای این شهر ادامه می‌دهد. دلایل اصلی این امر عبارت است از: 

• موقعیت مرکزی و مناسب این بازار

• سهولت دسترسی سواره‌ها 

• تطابق با تغییرات و تحولات اجتماعی و اقتصادی

بازار ساوه در مرکز اصلی تجاری و اقتصادی شهر ساوه بناشده است و راسته‌ای مستقیم به طول 600 متر دارد. البته لازم به ذکر است که بخش کوچکی از مساحت این بازار به شکل نوساز و به صورت متصل به بازار قدیمی طراحی‌شده است.

موقعیت مرکزی بی نظیر این بازار به گونه‌ای است که سه مرکز اصلی شهر را در محدوده خود دارد. این سه مرکز عبارتند از: 

• میدان انقلاب

• میدان شهدا

• میدان امام خمینی

علاوه بر میدان‌ها، سه خیابان مرکزی شهر نیز به این بازار دسترسی دارند. این سه خیابان عبارتند از: 

• خیابان انقلاب

• خیابان هلالی

• خیابان امام خمینی

شایان ذکر است که محور اصلی این بازار با وجود قرار گرفتن در محدوده خیابان‌ها و میدان‌های اصلی شهر در اطراف آن، دستخوش تغییر نشده است و دست‌نخورده باقی‌مانده است. خیابان امام خمینی در گذشته به عنوان دروازه شهر شناخته می‌شد.

علاوه بر اینکه بازار ساوه خود به تنهایی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر ساوه به حساب می‌آید؛ عناصر تشکیل‌دهنده به بازار نیز هر یک شگفتی‌ها و داستان‌های مختص به خود را دارند. با ما همراه باشید تا بیشتر این عناصر تاریخی را بشناسیم: 

1.  دالان حاج ملک

ساخت این بنا به دوره قاجاریه بازمی‌گردد که به دلیل فرسودگی اخیراً به کمک سازمان میراث فرهنگی بازسازی‌شده است. بازدید از بازار ساوه به شما امکان می‌دهد که این بنای منحصر به فرد را در بخش غربی و مرکزی بازار مشاهده کنید.

این بنا در نزدیکی تکیه و مسجد بازار قرار دارد که با برخورداری از دو درب شمالی و جنوبی، دسترسی به آن بسیار آسان است. حجره‌های قدیمی این دالان به گذرگاه‌های مرکزی ارتباط دارند. پس در صورتی که از بازار ساوه بازدید می کنید، گردش در این دالان را از دست ندهید.

2.  مسجد بازار

مسجد بازار مهم‌ترین بخش بازار شناخته می‌شود. بنای این مسجد در دوره زندیه ساخته‌شده است و طراحی آن، تاثیر گرفته از فرهنگ حاکم در دوره زندیه است. البته گمانه‌هایی در مورد تعلق این مسجد به دوره‌های سلجوقی و ایلخانی نیز وجود دارد. این مسجد، به عنوان  کهن‌ترین مسجد شهر ساوه شناخته می‌شود.

با کشف کتیبه‌های متعلق به قرن چهارم هجری می‌توان به قدمت 1000 ساله آن پی برد. قدمت مسجد بازار ساوه با قدمت مسجد جامع یزد و شوش قابل‌مقایسه است و بازدید از آن برای افراد علاقه‌مند به مکان‌های تاریخی ایده‌ای بی‌نظیر خواهد بود.

آنچه این مسجد را منحصر به فرد می‌کند، قرار گرفتن ایوان‌ها در کنار هم است. با برخورداری از حیاطی به شکل مستطیل و حوضی کوچک در مرکز آن، این مسجد مکانی عالی برای تجربه آرامش‌بخش و دلنشین خواهد بود.

نکته حیرت‌انگیزی که در رابطه با مسجد جامع بازار وجود دارد، وجود 17 لایه تاریخی در سازه است. این امر بدان معنی است که مسجد اولیه بر بنای قدیمی‌تری ساخته‌شده است.

3.  حمام بازار ساوه

حمام بازار ساوه نیز از دیگر بافت‌های قدیمی این بازار به حساب می‌آید که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. قدمت این حمام به احتمال زیاد به دوره قاجاریه بازمی‎گردد. دسترسی به این حمام آسان است و چنانچه از گذرگاه جنوبی وارد بازار شوید، در اولین گذرگاه این بنای تاریخی که نشان‌دهنده فرهنگ ایرانی است را خواهید یافت.

4.  مسجد فخریه

مسجد فخریه از دیگر بناهای بازار ساوه شناخته می‌شود که متأسفانه در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. در واقع به علت اینکه این مسجد مانع از توسعه خیابان انقلاب در شهر ساوه بوده است، تصمیم به تخریب آن گرفته شد.

5.  تیمچه نبوی زاده بازار ساوه

قدمت این بنا به احتمال زیاد به دوره قاجاریه بازمی‌گردد و در جبهه شرقی بازار قرار دارد. نزدیکی این تیمچه به میدان انقلاب، دسترسی به آن را برای گردشگران و بازدیدکنندگان بسیار ساده‌تر کرده است. البته خبر ناراحت کننده‌ای که در مورد این بنا وجود دارد، این است که تنها چند حجره ورودی آن مشغول به فعالیت هستند و سایر حجره‌ها فرسوده و متروک شده‌اند.

کاربری تجاری این بازار بسیار متنوع و گسترده است که  علت آن به نقش مهم این بازار در تاریخ شهر ساوه بازمی گردد. حجره‌ها و مغازه‌های این بازار شامل بخش‌های زیر می‌شوند: 

•  مغازه‌های فروش لباس و پوشاک

•  مغازه‌های جواهر و طلافروشی

•  عطاری پیشرفت‌ها

•  مغازه‌های لوازم خانگی

•  پارچه‌فروشی‌ها

این بازار را بیشتر به عنوان بنایی یک طبقه می‌شناسند و تنها در برخی حجره‌ها نیم طبقه‌های دیگر وجود دارد. یکی دیگر از کاربری‌های این بازار کهن، بخش‌های انبار آن است که اجناس مختلف در آن نگهداری می‌شوند.

بازار ساوه محل مناسبی برای تجمع‌های خانوادگی مانند رستوران، کافه یا حتی قهوه‌خانه ندارد که البته امیدوارم هستیم در آینده نه چندان دور چنین امکاناتی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته شود.

سرمایش این بازار با توجه به حفراتی که در سقف بازار تعبیه شده‌اند، صورت می‌گیرد. البته علاوه بر این حفرات، استفاده از کولرهای آبی در حجره‌های این بازار رایج است که متأسفانه منجر به ایجاد نمایی ناهماهنگ شده است.

گرمایش بازار نیز از طریق حرارت الکتریکی، بخاری و سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود.

حضور در این بازار تجربه‌ای قدم نهادن در دل تاریخ را برای شما رقم خواهد زد. با برخورداری از سقف قوسی و معماری کهن ایرانی، این بازار از جمله مکان‌هایی است که هر ایرانی باید حداقل یک بار از آن بازدید کند.

ارتفاع اصلی سقف، حدود 1 تا 5 متر است و عرض بازار نیز متغیر بوده و به طور متوسط 1 تا 4 متر اندازه‌گیر‌ی شده است. البته همه بخش‌های این بازار شبیه به هم نیستند و در قسمت‌هایی از بازار شاهد این هستیم که ارتفاع سقف بازار یا معماری آن تغییر کرده است.

نمای بدنه اصلی بازار آجری است که احتمالاً در گذشته نقوش مختلف روی آن‎ها وجود داشته است. اما در حال حاضر با گچ اندود کردن بدنه بازار، این نقوش از بین رفته‌اند و دیگر قابل‌مشاهده نیستند.

سر درب مغازه‌ها به طور عمده به شکل الف است. دلیل استفاده از این نوع سردر، این است که حالت ایستایی ندارند و در صورتی که بازاریان تمایل به حذف آنها داشته باشند، بدون وارد شدن هیچ گونه آسیبی به بدنه بازار، این کار امکان پذیر خواهد بود.

مصالح استفاده ‌شده در کفپوش بازار موزاییک است که قراردادن آن در کف بازار به حدود 30 سال پیش باز می‌گردد. البته نکته منفی که در مورد کفپوش بازار وجود دارد، لیز بودن آن در روزهای بارانی و برفی است.

در نهایت بر اساس آنچه بیان شد، بازار ساوه مکانی ایده آل و حیرت‌انگیز برای علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران است. بخش‌های مختلف این بازار همواره گردشگران زیادی را از نقاط مختلف دنیا به خود جلب کرده است.

علاوه بر این سهولت دسترسی به بخش‌های گوناگون بازار و قرار گرفتن در یکی از شریان‌های اصلی شهر ساوه، منجر به جذب هزاران بازدیدکننده شده است. با حضور در این بازار تجربه‌ای خاطر انگیز در کنار خانواده‌تان رقم خواهید زد.