در سفر به نجف از کجاها دیدن کنیم؟

کشور عراق به دلیل قرار داشتن اماکن مذهبی شیعیان و همچنین هزینه پایین سفر به آن، یکی از مقاصد گردشگری محبوب در بین ما ایرانی‌هاست. پس از آرامش نسبی این کشور و خلاص شدن از شر جنگ‌های داخلی و حملات تروریستی، حالا هرساله صدها هزار ایرانی به‌خصوص در ایام برگزاری مراسم مذهبی مثل پیاده‌روی اربعین و تاسوعا و عاشورای حسینی به این کشور می‌روند. یکی از جاهایی که در سفر به عراق معمولا از آن بازدید می‌کنند، شهر نجف است. در این شهر مذهبی اماکن زیارتی زیادی قرارگرفته که به‌خصوص برای ما شیعیان اهمیت زیادی دارند. در این مطلب جاهای دیدنی و اماکن زیارتی نجف اشرف را به شما معرفی می‌کنیم؛ با اسمارتیز همراه باشید.

شهر نجف به دلیل حضور بارگاه امام اول شیعیان و بسیاری از علمای بزرگ دینی، به‌عنوان قطب شیعه در کشور عراق شناخته می‌شود. این شهر کاملا به شهر کوفه چسبیده‌است به‌طوری که انگار یک شهر واحد هستند. پس در سفر به نجف، به شهر کوفه هم سری بزنید و از اماکن مهم آن مثل مسجد کوفه که محل ضربت خوردن حضرت علی (ع) است، هم دیدن کنید. شهر نجف تا پیش از قرن دوم هجری قمری روستایی کوچک و جزو حومه شهر کوفه بود. اما در حدود سال 171 قمری بود که مزار مطهر امام علی (ع) در زمان حکومت هارون‌الرشید پیدا شد. پیش از این در مورد حرم حضرت علی (ع) گفتیم که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) پس از شهادت امام علی پیکر مطهر ایشان را در جایی پنهان دفن کردند تا خوارج و بنی امیه مزار ایشان را نبش قبر نکنند.

در زمان هارون‌الرشید و پس از برطرف شدن خطر اهانت به مزار حضرت علی (ع)، امام جعفر صادق (ع) مکان آرامگاه امام علی را تایید و پس از آن مقبره و آرامگاهی برای آن حضرت ساخته‌شد. باتوجه به ارادت خاص شیعیان نسبت به حضرت علی، در مدت کوتاهی شیعیان سراسر عراق به سمت حرم حضرت علی آمدند و کم‌کم شهر نجف و اماکن اطراف آن شکل گرفت. از آن موقع به بعد شهر نجف به مکانی مهم برای شیعیان تبدیل شد و نقش مهمی در توسعه مذهب شیعه در جهان ایفا کرد.

مهم‌ترین و پربازدیدترین نقطه شهر نجف بدون شک حرم حضرت علی (ع) است که همیشه پر از جمعیتی است که برای زیارت جانشین حضرت محمد (ص) به آن‌جا می‌روند. سالانه میلیون‌ها عاشق و دلباخته حضرت خود را به ضریح ایشان می‌رسانند و نیایش و طلب حاجت می‌کنند. یکی دیگر از مراکز مهم شهر نجف، حوزه علمیه نجف است که در قرن پنجم هجری توسط شیخ طوسی تاسیس شد. این حوزه علمیه در کنار حوزه علمیه قم مهم‌ترین مراکز ترویج و تعلیم علوم شیعه در جهان هستند. علما و فقهای بسیاری مانند شیخ طوسی، علامه حلی، شیخ انصاری، آیت‌الله سیستانی و امام خمینی در حوزه علمیه قم تحصیل کرده و یا به تدریس پرداخته‌اند و چهره‌های مهمی را برای خدمت به شیعه تربیت کرده‌اند.

کتابخانه و چاپخانه حیدریه، کتابخانه بحرالعلوم و چاپخانه مرتضویه هم مراکز مهمی هستند که تعداد زیادی از مهم‌ترین آثار و کتب شیعه در آن‌جا چاپ شده و نگهداری می‌شوند. به جز حوزه علمیه نجف و کتابخانه‌های ذکر شده، تعداد زیادی مدرسه علوم دینی و کتابخانه مذهبی دیگر هم در شهر نجف وجود دارد که سال‌هاست درحال رواج علوم شیعه در دنیا هستند. در حرم حضرت علی (ع) و کنار مزار مطهر ایشان تعداد زیادی از علما و فقهای نامدار شیعه از جمله میرزای شیرازی، شیخ انصاری، محدث نوری، شیخ طوسی، ملا احمد نراقی، علامه امینی و سید مصطفی خمینی نیز به خاک سپرده شده‌اند.

پس از حرم حضرت علی (ع)، قبرستان وادی‌الاسلام از مهم‌ترین اماکن زیارتی نجف است. تقریبا تمام زائران این شهر پس از زیارت حرم امام علی به این مکان می‌روند و به زیارت قبور می‌پردازند. این قبرستان به دلیل روایات متعددی که از پیامبر و امامان درمورد اهیمت آن ذکر شده، جایگاه ویژه‌ای نزد مسلمانان دارد. این قبرستان با داشتن چند ده میلیون قبر، یکی از بزرگ‌ترین قبرستان‌های جهان است که سالانه هزاران نفر در آن دفن می‌شوند. از مهم‌ترین جاذبه‌های این قبرستان عظیم می‌توان به مزار حضرت هود و صالح، مقام حضرت صاحب‌الزمان (عج)، مقام امام زین‌العابدین، مقام حضرت رقیه و مقام محمد حنفیه اشاره کرد.

همچنین چهره‌های سرشناسی همچون محمدباقر صدر، سید جمال‌الدین گلپایگانی و رئیس علی دلواری در این قبرستان به خاک سپرده شده‌اند. در مورد قبرستان وادی‌الاسلام روایت‌های متعددی وجود دارد که اهمیت این مکان را دوچندان کرده‌اند. در منابع شیعه آمده‌است که پیامبر (ص) در شب معراج به همراه جبرئیل به این مکان آمدند و در آن‌جا نماز خواندند. همچنین گفته می‌شود که این مکان عبادتگاه حضرت آدم و نخستین مکان بر روی زمین است که خداوند در آن عبادت شده‌است.

یکی دیگر از اماکن زیارتی نجف آرامگاه کمیل است که در بزرگراه نجف-کوفه واقع شده‌است. کمیل بن زیاد نخعی یکی از یاران شجاع و باوفای حضرت علی (ع) و فرزندان ایشان بودند. امام علی (ع) دعای خضر را به کمیل آموخت و به همین دلیل این دعا به دعای کمیل مشهور است. پس از شهادت حضرت علی، کمیل وفادارانه به امام حسن (ع) خدمت کرد و بعد از او هم به خدمت امام حسین (ع) درآمد. اما در زمان امام حسین دستگیر شد و به زندان افتاد و درست روز بعد از فاجعه کربلا از زندان آزاد شد. سپس با رشادت در کنار مختار با قاتلان پسر پیغمبر جنگید و در سال 83 قمری به دست حجاج به شهادت رسید.

در نزدیکی آرامگاه کمیل مسجد تاریخی سهله قرار دارد که یکی از اماکن زیارتی نجف است. این مسجد در قرن دوم هجری احداث شده و براساس روایتی از امام صادق (ع)، این مسجد در محل زندگی حضرت ابراهیم و ادریس نبی بنا شده‌است. همچنین به نقل از امام صادق (ع)، پس از ظهور حضرت مهدی (عج)، ایشان این مسجد را به‌عنوان محل سکونت خود انتخاب می‌کنند و در روز قیامت نیز صور در این مکان توسط اسرافیل دمیده می‌شود. براساس روایتی از امام باقر (ع) تمام پیامبران پس از مبعوث شدن از طرف خداوند به این مکان رفته و نماز به‌جا آورده‌اند.

یکی از جاهایی که معمولا ایرانی‌ها در سفر به نجف از آن دیدن می‌کنند خانه محل زندگی امام خمینی در نجف است. بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از تبعید به عراق در شهر نجف ساکن شدند و در آن‌جا به تدریس دروس دینی و مبارزه با رژیم شاهنشاهی پرداختند. در این مکان آثار و تصاویر زیادی از دوران سخت تبعید و زندگی ایشان وجود دارد که دیدن‌شان خالی از لطف نیست.

مسجد حنانه هم از دیگر اماکن زیارتی نجف است که روایت‌های زیادی در مورد آن وجود دارد. براساس روایت‌های معتبر شیعه، در این مکان ستون یا دیواری بوده که در زمان عبور پیکر امیرالمومنین از کنار آن خم شده‌است. بعد از این واقعه در این مکان مسجدی ساخته می‌شود. همچنین روایت دیگری از اهل بیت نقل شده که در هنگام عبور از این مسجد پس از واقعه کربلا، سر بریده امام حسین (ع) را در این مکان به زمین گذاشتند و ناگهان صدایی شبیه به ناله بچه شتر ( حنانه) از زمین بلند شد. به همین دلیل به مسجد حنانه معروف شده‌است.

از آن‌جا که شهر نجف اهمیت زیادی برای مسلمانان دارد در طول تایخ مساجد و عبادتگاه‌های زیادی در این شهر ساخته شد. علاوه‌بر مراکز ذکر شده، مسجد شیخ طوسی، مسجد خضرا، مسجد هندی، مسجد جواهری و مسجد صفه الصفا از مهم‌ترین مساجد شهر نجف اشرف هستند. همچنین آرامگاه شیخ طوسی، مرقد صاحب جواهر و مرقد کاشف‌الغطا نیز از مراکز زیارتی شهر نجف به شمار می‌روند که علمای بزرگ اسلام در آن‌جا دفن شده‌اند.

در سفر به شهر نجف، پس از بازدید و زیارت اماکن مذهبی می‌توانید از آثار تاریخی فراوان این شهر هم دیدن کنید. قصر خورنق یکی از بناهای به جامانده از دوران پیش از اسلام است که در فاصله دو کیلومتری شهر نجف بنا شده‌است. براساس شواهد تاریخی، این قصر را نعمان بن امر القیس برای اقامت یزدگرد ساخته بود و پیش از فتح عراق توسط مسلمانان، در اختیار پادشاهان ساسانی بود. پس از اسلام نیز این قصر بارها مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت اما امروزه بقایای کمی از آن باقی مانده‌است. این قصر به دلیل داستان معروفی که در مورد آن وجود دارد مشهور است. گفته می‌شود که نعمان پس از اتمام ساخت این قصر معمار آن که سنمار نام داشت را می‌کشد تا کسی از رازهای ساخت این قصر و نقاط مخفی آن مطلع نشود.

یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر نجف قلعه این شهر است که در نزدیکی حرم امام علی (ع) قرار گرفته‌بود. قلعه نجف تا زمان قاجار هم پابرجا بوده اما به دلیل طرح توسعه حرم امام علی، تخریب شده‌است. صفه صافی صفا هم در نزدیکی حرم امام علی (ع) قرار دارد و گفته می‌شود محل دفن یکی از پادشاهان یمن است. صافی صفا در دو طبقه بنا شده و در کنار مقام امام سجاد (ع) واقع شده‌است و هم‌اکنون نیز پابرجاست. عثمانی‌ها تکیه‌ای را در کنار صحن حرم حضرت علی برای پیروان فرقه بکتاشیه ساختند که تکیه بکتاشیه نامیده می‌شد. البته این تکیه به دلیل توسعه حرم تخریب شده و آثار کمی از آن به‌جا مانده‌است.

از دیگر آثار تاریخی شهر نجف، مقبره ذی‌الکفل است که در 40 کیلومتری جاده نجف-حله و در کنار رود فرات واقع شده‌است. ذی‌الکفل یکی از پیامبران بنی اسرائیل بود و آرامگاه آن در قلعه آجری کوچکی در روستای ذی‌الکفل قراردارد. همچنین در پشت این مقبره مسجدی است که گفته می‌شود دختر این پیامبر و چهار نفر از حواریون در آن دفن شده‌اند. در نهایت یکی از بناهای تاریخی و باستانی مهم نجف، برج نمرود است که بالاتر از روستای ذی‌الکفل واقع شده‌است. این برج آجری از معدود آثار به‌جا مانده از شهر باستانی بابل است که اکثر قسمت‌های آن تخریب شه و بخش کوچکی از آن باقی مانده‌است. براساس روایات تاریخی، گفته می‌شود که حضرت ابراهیم از این مکان به درون آتش انداخته شده‌است.