حاج علی‌آقا تاجر ثروتمند رفسنجانی یادگاری از خود به جا گذاشته که در نوع خودش بی‌نظیر است. خانه‌ای با 86 اتاق، معماری چشم‌نواز و فضایی متنوع و رنگارنگ. مردم این شهر با احترام و افتخار از خانه حاج علی آقا رفسنجان یاد می‌کنند و شما هم قطعا با بازدید از آن متوجه شکوه و زیبایی‌اش خواهید شد. پس اگر هوس کویر کرده‌اید و به دنبال مکانی برای چند ساعت آرامش و لذت می گردید، چمدان‌های‌تان را آماده کنید که خانه حاج علی آقا رفسنجان در قلب روستای قاسم آباد به انتظار شما نشسته.
شاید اینها را هم بپسندید!
بهترین زمان دیدن خانه حاج علی آقا رفسنجان
آب‌وهوای شهر رفسنجان نیمه کویری است و این به صورت کلی یعنی تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد؛ اما اگر قرار است به دیدن خانه حاج علی آقا رفسنجان بیایید به اطلاعات بیشتری برای برنامه‌ریزی سفرتان نیاز دارید. آب‌وهوای بهار در شهر رفسنجان و بلندی‌های اطراف آن معمولا بسیار معتدل و مطبوع است؛ غیر از ماه فروردین که احتمال بارش باران زیاد است و به دلیل تعطیلات نوروز شهر و مراکز گردشگری کمی شلوغ‌اند، بقیه‌ی ماه‌ها بسیار مناسب بازدید هستند. تقریبا با تمام شدن تابستان هوای رفسنجان رو به خنکی می‌رود و به خصوص ماه آبان هم زمان خوبی برای بازدید از خانه حاج علی آقا رفسنجان است. اما فصل زمستان در رفسنجان بسیار سرد است و آن را به هیچ عنوان توصیه نمی‌کنیم.
بهتر است بازدید را در ظهر انجام ندهید تا گرمای هوا مشکلی برای‌تان پیش نیاورد و بتوانید با خیال راحت به گشت و گذار در خانه حاج علی آقا رفسنجان بپردازید. به خصوص هنگام غروب که آسمان کبود با منظره‌ی چراغانی‌های گنبد خانه تصویر فوق‌العاده‌ای را می‌آفرینند، زمان مناسبی برای دیدن خانه است.
چراغانی زیبای شاه‌نشین خانه حاج علی آقا.
راه‌های دسترسی به خانه حاج علی آقا رفسنجان
خانه حاج علی آقا در مرکز شهرستان رفسنجان در استان کرمان قرار گرفته. این شهر در میانه‌ی جاده‌ی کرمان به یزد قرار دارد. از داخل شهر کرمان تا خانه‌ی تاریخی حاج علی آقا رفسنجان حدود 1 ساعت و نیم فاصله است. خوشبختانه این جاذبه‌ی تاریخی در مرکز شهر نیست و لازم نیست برای دیدنش در ترافیک بمانید یا در کوچه‌پس‌کوچه‌های نا‌آشنا سرگردان شوید. اگر از سمت کرمان حرکت می‌کنید بعد از میدان ورودی شهر رفسنجان (میدان امام حسین) مستقیم وارد بلوار آزادی شوید و مسیر را تا رسیدن به میدان قدس (میدان دوم) ادامه دهید. در اینجا به راست بپیچید و وارد خیابان شهید مقیمی شوید. پس از حدود 200 متر به یک تقاطع می‌رسید که باید به سمت چپ بپیچید. تا رسیدن به میدان 24 ساعته به مسیر خود ادامه دهید و در میدان به راست بپیچید. تقریبا بعد از 10 دقیقه رانندگی در این خیابان خانه حاج علی آقا رفسنجان می‌رسید؛ حتما به تابلوی راهنمای خانه‌ی خشتی توجه کنید تا مسیر را گم نکنید.
البته مسیر دیگری هم وجود دارد که می‌توانید از میان باغ‌های پسته‌ی معروف کرمان به سمت خانه حاج علی آقا رفسنجان حرکت کنید. برای این مسیر باید قبل از میدان امام حسین به سمت روستای علی آباد انقلاب بپیچید. از این جاده مسیر خود را به سمت روستای فتح آباد و بعد از آن به سمت قاسم آباد ادامه دهید تا وارد جاده‌ی رفسنجان – دره‌در شوید. در ادامه به راست بپیچید تا بعد از 5 دقیقه رانندگی به مقصد برسید. جای پارک فراوان در اطراف خانه‌ی تاریخی وجود دارد.
هزینه‌ی بلیط و ساعات دسترسی
ساعات دسترسی: از 8 صبح تا 13:30 و از 16:30 تا 9 شب
هزینه‌ی بلیط برای شهروندان ایرانی 3 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 15 هزار تومان است.
دانستنی‌هایی قبل از دیدن خانه حاج علی آقا رفسنجان
- حاج علی‌آقا یکی از ثروتمندترین تاجران کرمان بوده که کار خودش را با دست‌فروشی و کشاورزی شروع کرده و به تدریج توانسته ثروتش را افزایش دهد. او محصولات مختلفی مانند پشم، پنبه، روناس، شال‌های کشمیری و ... را به کشورهای مختلف شرق آسیا از جمله چین و هند صادر می‌کرد.
- حاج علی‌آقا که به زعیم الله معروف بود، در مسیر حرکت کاروان‌های تجاری‌اش، استراحت‌گاه‌های زیادی ساخته بود تا امنیت بارهایش را تامین کند. در آن زمان کمتر کسی قدرت و ثروت چنین کاری را داشت.
- خانه حاج علی آقا رفسنجان در سال 1136 هجری شمسی یعنی بیش از 260 سال پیش ساخته شده. تقریبا 10 سال بعد بود که آغامحمدخان قاجار بر تخت سلطنت نشست و این نکته نشان می‌دهد آن چیزی که ما امروزه با سبک معماری قاجاری می‌شناسیم، حتی قبل از قاجارها هم رواج داشته و ریشه‌هایش به دوران صفوی برمی‌گردد.
- حاج علی‌آقا در 60 سالگی این خانه را وقف امام حسین (ع) کرد تا مراسمات مذهبی دهه‌ی محرم به راحتی در آن برگزار شود؛ به همین دلیل به آن خانه‌ی وقفی هم گفته می‌شود.
- این بنا که به خانه‌ی خشتی هم معروف است بارها به دلایل مختلف در معرض تخریب قرار گرفته بود اما خوشبختانه در نهایت در سال 1377 به عنوان یکی از میراث ملی ایرانیان به ثبت رسید و از آن به بعد تلاش‌هایی برای بازسازی آن شروع شد.
- احتمالا مهم‌ترین ویژگی معمارانه‌ی این بنا قرینگی آن است که بسیار با ظرافت و دقت طراحی شده و نشان‌دهنده‌ی مهارت معماران قدیم بوده.
راهنمای بازدید از خانه حاج علی آقا رفسنجان
خانه‌های قاجاری بخش مهمی از پروژه‌های گردشگری ایران را تشکیل می‌دهند. این خانه‌ها اکثرا متعلق به ثروتمندان شهر بوده‌اند که از ماهرترین معماران و بهترین تجهیزات و تزئینات زمان خودشان برای ساختن خانه‌ای شکوه‌مند استفاده می‌کردند. استان کرمان هم همیشه یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تجاری ایران بوده و شهر رفسنجان به دلیل محصولات باغی مثل پسته همیشه مورد توجه حاکمان و تجار ثروتمند قرار داشته.
خانه حاج علی آقا رفسنجان یکی از نمونه‌های شاخص خانه‌های تاریخی ایران است. هم از لحاظ اندازه و هم از بابت تنوع کاربری‌ها و ظرافت هنری، کمتر خانه‌ای را می‌توانید پیدا کنید که توان رقابت با آن را داشته باشد. مساحت خانه در مجموع بیش از 12 هزار متر مربع است که در 4 بخش اصلی ساخته شده: حوضخانه: شاه‌نشین، پاییزی و زمستانی. خانه دارای 4 حیاط است که بزرگترین آن‌ها در وسط قرار دارد و حوض زیبا و بزرگ مستطیلی هم در مرکز آن آرامیده. در مجموع 86 اتاق شامل اتاق‌های 7 دری، 5 دری، 3 دری، پستو، آشپزخانه‌ی بزرگ، آب انبار، انبار غذا و ... در خانه حاج علی آقا رفسنجان وجود دارد.
حیاط کوچک پشت تالار حوضخانه.
ضلع شرقی بنا تالار حوضخانه قرار دارد. نمای بیرونی آن شامل 7 طاق باریک با پنجره‌های چوبی و هواگیرهای دایره‌ای در وسط، 3 طاق کوچک و بزرگ در سمت چپ و راست و دو در زیبا که با سه پله شما را به داخل حوضخانه می‌رسانند. بالای حوضخانه هم عمارت کوچک کلاه‌فرنگی قرار گرفته تا نور را بر روی کاشی‌های آبی رنگ و حوض کوچک پخش کند. دور تا دور حوضخانه پر از طاق‌های گچی کوچک و گلدان‌های شاداب است و از دو طرف به دو حیاط کوچک راه دارد. از این مکان در فصل‌های گرم سال برای خنک شدن استفاده می‌شده و آب حوض آن توسط قنات تامین می‌شده. قسمت حوضخانه دو طبقه است و بالای آن چند اتاق و راهرو قرار دارد.
نمای بیرونی تالار حوضخانه و عمارت کلاه‌فرنگی.
قسمت شاه‌نشین یا بهاره در ضلع جنوبی قرار دارد. نمای بیرونی زیبای آن سه طاق بزرگ دارد و چهار پنجره که همگی به صورت قرینه قرار گرفته‌اند. از دو طرف آن مسیر کوچکی برای ورود به خانه در نظر گرفته شده و از پنجره‌هایش می‌توان داخل حیاط بزرگ را دید. بخش‌های زمستانی و پاییزی هم با معماری و کاربری ساده‌تر در قسمت‌های غربی و شمالی ساختمان قرار دارند. در گذشته به دلیل نبودن سیستم‌های سرمایش و گرمایشی کارآمد، بسیار اهمیت داشت که قسمت‌های مختلفی در خانه ساخته شود. البته فقط اگر مثل حاج علی‌آقا ثروتمند بودید می‌توانستید چنین کاری انجام دهید! جالب است بدانید که معماری این بنا تا حدی تحت تاثیر برخی از ساختمان‌های هندی بوده که حاج علی‌آقا در سفرهایش می‌دیده.
تزئینات و معماری داخلی زیبای بخش حوضخانه.
بازدید از کل خانه حاج علی آقا رفسنجان حدود 1 تا دو ساعت از شما وقت می‌گیرد. تزئینات اسلیمی و نقشه‌ی ساختمان ظرافت‌ها و زیبایی‌هایی دارد که نباید به سادگی از آن‌ها عبور کرد. تالار حوضخانه و شاه‌نشین قسمت‌های فوق‌العاده‌ای برای عکس گرفتن هستند. بخشی از خانه حاج علی آقا رفسنجان هم تبدیل به محل اقامتی شده و می‌توانید لذت خیره شدن به آسمان پرستاره‌ی کویر را در آن تجربه کنید.