دوران مدرسه را یادتان می‌آید وقتی امتحان جغرافیا داشتیم باید نام "دشت کویر" و "کویر لوت" را برای امتحان حفظ می‌کردیم؟! شما را نمی‌دانم اما آن زمان همیشه جای این دو کویر ارزشمند را قاطی می‌کردم!
دشت کویر که با نام‌های کویر مرکزی و صحرای عظیم نمک هم شناخته میشود، یکی از پهناورترین کویرهای جهان در قلب فلات ایران است؛ البته باید صفت مرموزترین را هم اضافه کنیم. فعلا از بزرگی و مرموز بودنش همینقدر بدانید که 800 کیلومتر طول و 320 کیلومتر عرض دارد و تا چشم کار می‌کند شن و ماسه می‌بیند. با
اسمارتیز همراه باشید تا در مورد این کویر ایران بیشتر بدانید.
شاید این‌ها را هم بپسندید!
بهترین زمان دیدن دشت کویر
مانند باقی مناطق کویری ایران، بهترین زمان بازدید از دشت کویر، فصل‌های پاییز و زمستان است. دیدن بارش‌های شهابی که یکی از تفریحات معروف کویرنوردان است در همین زمان‌ها اتفاق می‌افتد. بنابراین قبل از سفر به دشت کویر حتما وبسایت‌های ستاره‌شناسی را برای تاریخ این واقعه زیبای آسمانی چک کنید. دشت کویر در فصل‌های تابستان و بهار و حتی اوایل پاییز، غیرقابل تحمل میشود.
رمل‌های دست نخورده و آسمان عجیب و غریب دشت کویر
راه دسترسی به دشت کویر
آدرس: ایران، مرکز فلات ایران
مسیر دسترسی: دشت کویر در مرکز فلات ایران قرار دارد و از دامنهی جنوبی رشته کوه البرز شروع میشود و تا مرکز ایران ادامه دارد. پس از شمال به دامنه‌های البرز مرکزی و از غرب به جاده ارتباطی دامغان – جندق و کویر ریگ جن مرتبط است. از سمت شرق هم به کوه‌های پیرحاجات و ازبک کوه و از جنوب به محور ارتباطی خور – طبس منتهی میشود.
مانند تابلوی نقاشی نیست؟
از آنجایی که دشت کویر به مناطق و آبادی‌های مختلفی منتهی میشود، پس از چند مسیر میتوانید به آن برسید. مثلا از سمت آران و بیدگل، ابیانه، جندق، چوپانان، خور و بیابانک، دریاچه نمک، ریگ جن، سگزی، قم، کاروانسرای سفیدآب، کویر ابرکوه، گرمه، گز،
مرنجاب،
مصر، نائین، ورامین و محمد آباد کوره.
هزینه بلیط و ساعات دسترسی
هزینه بلیط برای گردشگران ایرانی: رایگان
هزینه بلیط برای گردشگران خارجی: رایگان
ساعات بازدید: 24 ساعته
مدت زمان پیشنهادی برای بازدید: هرچقدر که دل‌تان خواست به شرطی که وسایل کمپینگ و کویرنوردی را داشته باشید.
دانستنی‌هایی قبل از دیدن دشت کویر
همانطور که در مقدمه گفتیم، طول دشت کویر حدود 800 کیلومتر و عرضش 320 کیلومتر است. البته این اعداد تقریبی است و به طور قطع نمی‌توان گفت که دقیقا همینقدر مساحت دارد. دشت کویر به‌صورت یک‌دست کویر نیست و از اقلیم‌های متفاوتی تشکیل میشود که در ادامه درباره‌شان بیشتر می‌گوییم. ارتفاع دشت کویر از سطح دریا، 700 متر است. اما اگر بخواهید کم ارتفاع‌ترین نقطه‌ی دشت را بدانید، ارتفاعش 650 متر است. از آن طرف هم شمال دشت با ارتفاع 838 متر، بلندترین نقطه‌ی دشت کویر به حساب می‌آید.
دشت کویر فقط میزبان شن و ماسه نیست. اینجا محل زندگی حیوانات و گیاهان گوناگونی هم است. برای همین دشت کویر مناطق حفاظت شده‌ی فراوانی دارد. مروست، دامغان و منطقه معروف خارتوران مناطق حفاظت شده دارند. از گرم‌ترین نقاط کره‌ی زمینی، بیابان نمک دشت کویر است. دمای این منطقه در فصل تابستان به بیشتر از 60 درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد! از آن طرف هم اختلاف دمای بین روز و شب 70 درجه سانتی‌گراد میشود. قسمت عمده‌ی بیابان نمک را باتلاق تشکیل می‌دهد اما در حاشیه‌اش، تپه‌های ماسه‌ای و رمل‌های مرتفع و پراکنده قرار دارند. پوشش گیاهی این بخش عمدتا هالوفیت است.
پوشش گیاهی عمده‌ی بیابان نمک دشت کویر هالوفیت است. هالوفیت‌ها گیاهانی شورزیست هستند که به گیاهان نمک‌دوست هم معروفند. هالو در زمان یونانی یعنی نمک و فیت هم یعنی گیاه. برای اینکه این گیاهان در محیط‌های نمک‌زار هستند و نمک را جذب می‌کنند و به حیات‌شان ادامه می‌دهند، به هالوفیت معروف شدند.
تا حالا به نحوه‌ی شکل‌گیری دشت کویر فکر کردید؟ زمین شناسان می‌گویند حدود ده میلیون سال قبل، دریاچه آب شوری به اسم تیس دقیقا در جای بیابان امروزی دشت کویر بود. به مرور زمان و به خاطر گرمی هوا، رفته رفته دریاچه خشک شده و باتلاق و رمل‌های شنی و ماسه‌ای جایش را گرفته. زمین‌شناسان این نظریه را براساس رسوبات لایه‌ای پیدا شده در کویر می‌گویند. پس دشت کویر در گذشته‌های خیلی دور، دریاچه بوده.
چرا هیچ‌کسی در دشت کویر زندگی نمی‌کند؟ در بخش غربی کویر، خاک‌های رسی پف کرده بدون پوشش گیاهی هستند و بنابراین خاکش اصلا مناسب کشاورزی نیست. آب آشامیدنی ندارد و همه این‌ها را با گرمای غیرقابل تحمل دشت جمع کنید تا بفهمید چرا هیچکس در این دشت زندگی نمی‌کند. کویرهایی در ایران هستند که در نزدیکی آن‌ها، بعضا حتی تا 1 کیلومتری، روستا و آبادی وجود دارد. اما دشت کویر تا کیلومترها بیابان است.
هسته‌ی مرکزی دشت کویر عجیب‌ترین بخش است که هنوز تا حدود زیادی گرم، خشک و ناشناخته باقی مانده است. اگر شجاعت و تحمل آن را دارید به مرکز دشت کویر بروید و داستان خود را برای ما بگویید تا هسته مرکزی دشت کویر را بهتر بشناسیم. قبل از رفتن بدانید که مرکز کویر فاقد هرگونه زندگی است. اما اطراف این هسته، گیاهان سازگار با خاک شور یا همان هالوفیت‌ها وجود دارند. زمین‌های کویری و آهوهای گرسنه که از گیاهان تغذیه می‌کنند هم هستند. اما در حاشیه کویر دشت معروفی مانند دشت مغان قرار دارد که با وجود شوری آب، امکان کشاورزی هم هست.
گنبدهای نمکی دشت کویر یکی دیگر از عجایب این منطقه هستند که از بهترین نمونه‌های این پدیده‌ی زمین‌شناسی در جهان هستند. در ادامه‌ی داستان تبدیل دریاچه به دشت کویر و با گذشت زمان، لایه‌های نمک از کف دریاچه بیرون آمدند و زیر لایه‌های از گل و لای دفن شدند. در حقیقت، نمک‌ها شانس آوردند، چون چگالی نمک از چگالی سنگ و گل کمتر است. بنابراین کم کم به لایه‌های بالایی خود فشار آوردند و در طی میلیون‌ها سال از میان رسوبات نفوذ کردند و گنبدهای نمکی در سطح زمین تشکیل دادند. حدود 50 گنبد نمکی در دشت کویر وجود دارد که بعضی از آن‌ها در معرض فرسایش باد و باران هستند. به جز گنبدهای نمکی، باید از پلی‌گون یا چندضلعی‌های نمکی هم بگوییم که در در قسمت‌های جنوبی و مرکزی کویر هستند.
خاک‌های زرد و نمک سیاه به فراوانی در دشت کویر یافت می‌شوند. بخش‌هایی از زمین پوشیده از سوراخ‌های به شکل دهانه آتشفشان هستند. این سوراخ‌ها در اثر تبخیر سریع آب و پوکی خاک ایجاد شدند.
جاده‌ی امروزی دشت کویر در قدیم، جاده‌ای کاروان‌رو بود. جاده‌ای که کاروان‌ها از طرود به عروسان می‌رفتند. البته این محور فقط در مواقع ضروری استفاده می‌شد.
اما دلیل وجود باتلاق در کویر چیست؟ فکر کنم تا الان باید حدس زده باشید. پوشش گیاهی در بیشتر قسمت‌های دشت وجود ندارد. زمین‌های دشت کویر نیز کم ارتفاع هستند. در نتیجه با کوچک‌ترین بارش بارانی که انجام میشود، باتلاق در دشت کویر شکل می‌گیرد. در نتیجه کویرنوردی در دشت کویر بدون مطالعه و آمادگی و بررسی ماه‌های بارانی، خطرناک است.
راهنمای بازدید از دشت کویر
سفر به دشت کویر بسیار خطرناک است. در کنار وسعت بی حد و اندازه‌ی دشت کویر، عدم آشنایی با تجهیزات لازم و نقشه‌خوانی، نبود خودروی مناسب کویرنوردی و کمک نگرفتن از راهنمای محلی از مشکلاتی است که باید به آن‌ها توجه کنید. مثلا با وجود اینکه فکر می‌کنید نقاط نمکی دشت کویر، سطوح سختی دارند و راه رفتن یا ماشین سواری روی آن‌ها ایرادی ندارد، اما باید بگوییم که این فکر را از سرتان بیرون کنید. با وجود سطوح سختی که این نقاط دارد، ضخامت آن‌ها فقط چند سانتی‌متر است. در زیر این لایه، گِل شُلی شبیه به گریس یا به قول محلی‌ها چَربه وجود دارد که خیلی هم خطرناک است و اگر کسی در آن گرفتار شود، بیرون آمدن از آن خیلی سخت و چالش‌برانگیز است. در کل پیشنهاد می‌کنیم به‌هیچ‌وجه تنهایی به دشت کویر سفر نکنید. دشت کویر را حتما باید با راهنماهای باتجربه رفت. از تورهای مسافرتی استفاده کنید یا اینکه با چند راه‌بلند به دشت کویر بروید.
تصویر هوایی از دشت کویر
اگر تصمیم گرفتید که به یکی از مناطق دشت کویر سفر کنید، برای‌تان لیستی از تجهیزات و وسایل لازم در سفری کویری را آماده کردیم. البته وقتی با راهنمای محلی یا تور مسافرتی به سفر کویری رفتید، آن‌ها هم به شما می‌گویند چه وسایلی را بردارید. آژانس‌های مسافرتی و برگزارکنندگان تورهای گردشگری معمولا برنامه‌های شاد و متنوعی مثل شترسواری، رصد آسمان کویر با تلسکوپ، آتش روشن کردن و خوردن سیب‌زمینی و بلال کبابی را برگزار می‌کنند.
وسایل لازم برای سفر کویری:
چراغ قوهداروهای شخصیکرم ضد آفتابوسایل نظافتی و بهداشتی شخصیکفش پیاده روی، صندل کوهنوردی و دمپاییفلاسک چای و لیوان شخصیلباس مناسب مناطق کویری: گشاد، رنگ روشن، سبکپتوی مسافرتیقمقمه آبکوله پشتی سبککیسه زبالهزیراندازآجیل و شکلات مغزدارعینک آفتابی، کلاه آفتابیکیسه خوابچادر مسافرتی
عکس ماهواره‌ای از بیابان دشت کویر.
عکسی که در بالا می‌بینید، عکس کاملا متفاوتی از دشت کویر است. براساس تکنیک خاص عکاسی در این عکس، بیشتر رنگ‌هایی که می‌بینید، به خاطر اختلاف‌های ترکیبات شیمیایی در صخره‌ها و تپه‌ها بوجود آمده.
مثلا رنگ‌های تند آبی به خاطر رسوب نمک‌هایی است که از رستنی‌ها و گیاهان کویری باقی مانده که با شید آبی نشان داده میشود.