روز زمین چه روزی است و چه اهمیتی برای ادامه حیات بشر دارد؟

همه ما می‌دانیم که کره زمین به‌عنوان محل زندگی نسل بشر، اهمیت زیادی در ادامه زندگی ما انسان‌ها دارد. اگر به فکر حفظ این دارایی باارزش نباشیم، شاید زمانی فرا برسد که دیگر امکان ادامه زندگی ما انسان‌ها بر روی این کره خاکی ممکن نباشد. گازهای گلخانه‌ای، زباله‌های تجزیه ناپذیر و آلودگی‌های زیست‌محیطی در حال نابودی زمین هستند و اگر فکری به حال این اوضاع نشود، عواقب جبران ناپذیر آن گریبان‌گیر ما انسان‌ها می‌شود. به همین دلیل در چند سال اخیر جنبش‌های فراوانی برای محافظت از کره زمین به راه افتاده و سخنرانی‌های زیادی هم در این رابطه انجام شده‌است. برخی از این جنبش‌ها مثل روز زمین هم قدیمی‌تر هستند.

سال‌هاست که بحث گرمایش زمین مطرح گشته و به نگرانی اصلی دانشمندان و زمین‌شناسان تبدیل شده‌است. چهره‌های سرشناسی مثل استیون هاوکینگ بارها در مورد شرایط وخیم کره زمین هشدار داده‌اند اما گوش شنوایی برای اهمیت دادن به این حرف‌ها وجود ندارد. استیون هاوکینگ معتقد است که با شرایط فعلی تنها 1000 سال دیگر می‌توان بر روی این سیاره زندگی کرد و آلودگی، افزایش جمعیت، آسیب دیدن لایه اوزون و افزایش شدید دما باعث می‌شود کره زمین غیرقابل سکونت باشد. در چنین شرایطی باید تمام توان خود را به کار بگیریم تا همانند نسل‌های گذشته بتوانید به‌خوبی از کره زمین محافظت کنیم و آن را برای زندگی نسل‌های آینده باقی بگذاریم.

اگر نگاهی به تقویم بیاندازید می‌بینید که روز 2 اردیبهشت یا 22 آوریل به نام روز زمین نامگذاری شده‌است. در این روز که با نام روز زمین پاک هم شناخته می‌شود، جنبش‌های مختلف محیط زیستی در سراسر جهان به فعالیت‌های گوناگونی برای بهبود شرایط زیست‌محیطی زمین می‌پردازند. برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای حفاظت از کره زمین، جمع کردن زباله‌های رها شده در طبیعت، کاشت درخت، کمتر کردن استفاده از کاغذ و پلاستیک، عدم استفاده از وسایل نقلیه دودزا و هشدار در مورد تغییرات آب و هوایی از جمله اقداماتی هستند که مردم سراسر جهان در این روز انجام می‌دهند.

شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شده باشد که چه دلیلی داشت که روز 22 آوریل یا 2 اردیبهشت به‌عنوان روز زمین نامگذاری شد؟ خب در جواب باید بگوییم که ایده روز زمین را ابتدا جان مک کانل، فعال صلح جهانی در کنفرانس محیط زیست یونسکو سال 1969 در شهر سان‌فرانسیسکو مطرح کرد. البته او روز 21 مارس مصادف با اول فروردین و آغاز فصل بهار، سرسبزی و تولد دوباره زمین را به‌عنوان روز زمین پیشنهاد داد و اول فروردین سال 1970 هم اولین روز زمین گرامی داشته‌شد. اما گیلرد نلسون، سناتور آمریکایی در سال 1970 روز 22 آوریل را به‌عنوان روز زمین مطرح کرد و پس از آن در سال 1990 این روز به‌عنوان روز جهانی زمین شناخته شد و هرساله در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای برای این روز برگزار می‌شود. علت نامگذاری روز 22 آوریل به نام روز زمین به حادثه نشت گسترده نفت در ساحل سانتا باربارا آمریکا در سال 1969 برمی‌گردد. دراین حادثه بیش از 100 هزار بشکه نفت به آب‌راه سانتا باربارا وارد شد و هزاران پرنده، جانور دریایی و هر جانداری که در آن ناحیه بود را به کام مرگ کشاند. این فاجعه زیست‌محیطی که اثراتش تا مدت‌ها بر محیط زیست اطراف آن منطقه تاثیرات منفی داشت، باعث به وجود آمدن جنبش‌های زیست‌محیطی نوین در آمریکا و سراسر جهان شد.

امسال پنجاهمین سالی است که رویدادهای روز زمین در جهان برگزار می‌شود و طبق پیش‌بینی‌ها 200 میلیون نفر از 141 کشور جهان، این روز را گرامی می‌دارند و به فعالیت‌های مربوط به این روز می‌پردازند. در برخی از کشورها نیز هفته زمین جشن گرفته می‌شود و مردم از روز زمین تا یک هفته پس از آن به فعالیت‌های مختلفی برای حفاظت از کره زمین مشغول می‌شوند. در ایران نیز همزمان با سراسر جهان رویداد هفته زمین پاک برگزار می‌شود و دوم اردیبهشت به‌عنوان روز زمین پاک و شروع این هفته است. با شروع این روز، همه افراد و موسسات تمام تلاش خود را به‌کار می‌گیرند تا فعالیت‌های مثبتی را برای کمک به محافظت از محیط زیست و سلامتی کره زمین انجام دهند.

حالا که با روز زمین و اهداف نامگذاری آن آشنا شدیم، سوال اینجاست که چه کارهایی را می‌توانیم در این روز برای کمک به کره زمین انجام دهیم؟ برای پاسخ به این سوال، کارهایی را که سایر مردم جهان در روز زمین به انجام آن‌ها می‌پردازند را معرفی می‌کنیم. البته باید توجه داشته‌باشید که این کارها فقط مخصوص روز زمین نیست و بعضی از آن‌ها  را باید هر روز انجام دهیم. به طور کلی هدف از روز زمین آشنایی با راه‌های محافظت از این کره خاکی و هشدار به تمام ساکنان آن است و با اختصاص یک روز در سال به کره زمین نمی‌توان آن را سالم و پاکیزه نگه‌داشت. برای بقای بشر لازم است همه ملت‌ها مانند کشورهای دوست‌دار محیط زیست عمل کنند و برای حفظ طبیعت احترام قائل شوند.

در ابتدای روز زمین پیشنهاد می‌کنم آهنگ آواز زمین (Earth Song) مایکل جکسون را گوش دهید. مایکل جکسون برای این موزیک که در سال 1995 منتشر شد جوایز متعددی را از سازمان‌های محیط زیست و حمایت از حیوانات دریافت کرد. موضوع این آهنگ در مورد بلاها و ویرانی‌هایی است که بشر برسر زمین آورده و این سیاره زیبا و دوست‌داشتنی را به ویرانه‌ای در کهکشان تبدیل کرده‌است. خود من وقتی مایکل جکسون در ابتدای آهنگ می‌گوید: "طلوع خورشید را چه شد؟ چه برسر باران آمد؟ دشت‌های گل را چه شد؟ آیا زمانی برای جبران هست؟" از تصور این‌که زمانی می‌رسد که دیگر شاهد چنین چیزهایی نباشیم، بغض می‌کنم.

امسال که روز زمین مصادف شده با پنجاهمین سال برگزاری این روز، برنامه‌های مختلفی در کل دنیا برای روز زمین 99 در نظر گرفته شده‌است. اکثر کشورها درنظر دارند تا جشن‌ها و فعالیت‌های فرهنگی مختلفی شامل پاکسازی عظیم جهانی، آموزش علوم شهروندی، تبلیغات، آموزش‌های زیست محیطی و رویدادهای هنری را در روز زمین انجام دهند. یکی از برنامه‌های این روز تربیت و تعلیم بیش از یک میلیارد نفر از ساکنان زمین به ویژه کودکان و نوجوانان برای حفظ آینده زمین و پشتیبانی از این سیاره است. به طور کلی در این روز باید با تمام وجود تلاش کنیم که از انجام کارهایی که باعث آسیب به زمین می‌شوند پرهیز کنیم و در کنار آن با فعالیت‌های زیست محیطی مثل جمع‌آوری زباله‌ها و کاشت درختان به سلامت زمین کمک کنیم.

در سال‌های اخیر آن‌قدر صنعت و تکنولوژی به سرعت پیشرفت کرد که از تبعات و مشکلات ناشی از آن غافل ماندیم و تا به خودمان آمدیم و زیان‌های وارد شده به طبیعت و زمین را دیدیم، دیگر کار از کار کذشته بود. اما از قدیم گفته‌اند جلوی ضرر را هر وقت بگیری منفعته. پس همین حالا هم می‌توان با کمک به حفظ سلامتی زمین، جلوی فاجعه‌هایی که در آینده رخ خواهند داد را گرفت. این روزها شیوع ویروس کرونا هرچقدر برای ما انسان‌ها ضرر داشته ولی برای کره زمین نعمت بزرگی بوده و تعطیل شدن کارخانه‌ها و کمتر شدن تردد وسایل نقلیه، اجازه نفس کشیدن دوباره را به زمین داد و باعث کاهش آلودگی هوا شد. پس نتیجه می‌گیریم که هنوز دیر نشده و اگر تمام کشورها و ملت‌های جهان دست به دست هم بدهند، می‌توانیم از این به بعد دغدغه آلودگی هوا و نابودی زمین را نداشته‌باشیم.

اما همه کارها تنها به عهده مسئولان و حکومت‌ها نیست و ما هم به‌عنوان شهروندان عادی جامعه می‌توانیم تا حد زیادی به سلامتی زمین کمک کنیم. سازمان ملل متحد و فعالان محیط زیستی راه‌کارهای بسیاری را برای جلوگیری از نابودی زمین ارائه کرده‌اند که بخش‌هایی از آن به ما مردم عادی و همه ساکنان این کره خاکی مربوط می‌شود. قرار نیست کار خیلی سختی برای حفظ زمین انجام دهیم بلکه فقط لازم است حواسمان را جمع کنیم و از انجام کارهایی که باعث آسیب به زمین می‌شوند خودداری کنیم. برخی از پیشنهاداتی که برای حفاظت از محیط زیست و کره زمین شده را به صورت مختصر در زیر بیان می‌کنیم:

این موارد تنها بخشی از کارهایی هستند که ما می‌توانیم برای محافظت از کره زمین انجام دهیم. کارهای دیگری هم هستند که به نحوی در بهبود شرایط زیست محیطی زمین کمک می‌کنند اما با انجام همین چند مورد هم می‌توانیم تا حد زیادی به بهتر شدن شرایط زمین کمک کنیم. درنهایت مهم‌ترین نکته برای داشتن زمینی سالم و پاکیزه این است که تمام نقاط کره زمین را مثل خانه و محل زندگی خود بدانیم و همان‌قدر که به تمیزی خانه و محیط اطراف‌مان اهمیت می‌دهیم، برای پاکیزگی تمام جهان هم اهمیت قایل شویم.

مهم‌ترین تاثیر برگزاری رویدادهای روز زمین، آگاهی بخشی به مردم جهان در مورد خطراتی است که کره زمین را تهدید می‌کند. بررسی‌های گالوپ نشان می‌دهد که 42 درصد از آمریکایی‌ها خطرات و هشدارهای تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین را اغراق شده و غیر واقعی می‌دانند. همچنین نزدیک به نیمی از مردم معتقدند تولید انرژی موردنیاز برای بشر مهم‌تر از محیط زیست است. این آمارها نشان می‌دهد که عدم آگاهی مردم از شرایط فعلی زمین، مهم‌ترین عامل افزایش آلودگی‌های زیست محیطی است. سوزان کلیتون استاد مطالعات زیست محیطی دانشگاه ووستر اوهایو در این رابطه می‌گوید: "روز زمین از این جهت اهمیت دارد چون به مردم ارزش‌های بشری و تهدیدهایی که سیاره ما با آن روبروست را یادآوری می‌کند و زمانی برای فکر کردن به راه‌های حفاظت از محیط زیست است."

شاید با خودتان فکر کنید که به تنهایی کاری از دست شما برنمی‌آید و باید سیاستمداران به فکر کم کردن میزان تولید گازهای گلخانه‌ای و مخرب باشند. اما دقیقا این‌طور نیست و ما هم می‌توانیم تاثیرات مهمی برای تغییر روند آلودگی محیط زیست داشته‌باشیم. به‌عنوان مثال اگر هر نفر سعی کند با تعمیر و تنظیم خودروی خود میزان مصرف سوخت و تولید آلاینده‌های آن را حتی به میزان اندکی هم کاهش دهد، در نهایت حجم عظیمی از تولید گازهای مضر کاهش می‌یابد و دیگر شاهد هوای آلوده کلان‌شهرها نخواهیم بود. پس نتیجه می‌گیریم که مهم‌ترین فایده برگزاری مراسم مربوط به روز زمین آگاهی بخشی به مردم جهان و پیوستن آن‌ها به جمع حامیان طبیعت و محیط زیست است. این کار باعث می‌شود که آلودگی‌ها و تخریب محیط زیست توسط مردم به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.

اکثر مردم به‌خصوص ما اسمارتیزی‌ها خیلی اهل سفر کردن و کشف جاهای ناشناخته هستیم. اما سوال مهم این است که رعایت چه مواردی در سفر می‌تواند به حفاظت از کره زمین و محیط زیست ما کمک کند؟ برای حفظ طبیعت در سفر، بهترین وسیله نقلیه قطار است که کمترین میزان آلودگی را دارد. اما چرا؟ چون طبق گفته محققان در بین وسایل حمل و نقل، میزان تولید دی اکسید کربن قطار از همه کمتر است. این وسیله نقلیه 4 تا 15 درصد کمتر از هواپیما آلاینده وارد هوا می‌کند. حتما دقت کنید که اگر به طبیعت یا هرجای دیگری می‌روید زباله‌ها و پسماندهای خود را در محیط رها نکنید. همیشه زباله‌های خود را جمع کنید و در سطل‌های زباله بیاندازید. برای بازدید از جاهای مختلف شهر از دوچرخه استفاده کنید که هم ورزش محسوب می‌شود و برای سلامتی مفید است و هم به پاکیزگی هوا کمک می‌کند. همچنین در سفر، لیوان و ظروف شخصی خود را همراه داشته‌باشید تا مجبور به استفاده از ظروف یکبار مصرف نشوید. در انتها به این نکته هم اشاره کنیم که امسال با وجود ویروس کرونا و خطر حضور در اجتماعات، بسیاری از مراسم‌ها و جشن‌های این روز از جمله راهپیمایی روز زمین کنسل شده‌اند. اما می‌توانید برنامه‌های تدارک دیده‌شده برای این روز را در سایت رسمی روز زمین مشاهده کنید.