این روزها بیماری
کرونا بلای جان انسان‌ها شده و مردمان سرتاسر دنیا از ترس این بیماری همه‌گیر خواب و خوراک ندارند. همان‌گونه در جریان هستید تماس میان انسان‌ها به عنوان رایج‌ترین شیوه انتقال کرونا شناخته می‌شود. به این ترتیب چاره‌ای نداریم به غیر از اینکه مدتی دور سلام و دیده‌بوسی را خط بکشیم و از فاصله‌ای مطمئن با یکدیگر تعامل داشته باشیم. جالب است بدانید فرهنگ‌های غنی را می‌شناسیم که مردمان این تمدن‌ها، سده‌های متمادی است بدون تماس نزدیک با یکدیگر سلام و احوال‌پرسی می‌کنند. به این ترتیب خالی از لطف نیست اگر در ادامه با هم ببینیم ملت‌های مختلف برای
سلام و احوال پرسی بدون دست دادن و تماس با یکدیگر از چه روش‌هایی استفاده می‌کنند. با
اسمارتیز همراه باشید.
نمسته در هندوستان و نپال
اگر اهل یوگا باشید به احتمال زیاد «نَمسته» (Namaste) یا همانی که ما به فارسی می‌گوییم ناماسته به گوش شما خورده است. این عبارت مدتی است که به اصطلاحی جهانی تبدیل شده و ملت‌های مختلفی را سراغ داریم که برداشت‌های متفاوتی از آن دارند. اما جالب است بدانید ریشه نمسته به هزاران سال پیش باز می‌گردد. «دیویا ال.سِلواکومار» (Divya L. Selvakumar)، هندوی آمریکایی تباری که با ریشه‌های فرهنگ غنی هندوستان آشنایی کامل دارد و مؤسس «خدمات‌رسانی جهانی آمریکایی هندی» (American Hindu World Service) است، در زمینه ریشه‌های سنت «نمسته»، اطلاعات جالبی دارد و به گفته وی حرکت نمسته که در آن کف دست‌های در جلو و پایین صورت با حالتی همراه با احترام روی هم قرار می‌گیرد، در یکی از باستانی‌ترین کتاب‌‌های مذهبی هندوها با نام «ریگ ودا» (Rig Veda) اشاره شده است.
سلام و احوال پرسی بدون دست دادن؛ زن هندی در حال نمسته
این عبارت که ریشه‌ای سانسکریت دارد، در زبان امروزی به معنای تعظیم در برابر طرف مقابل است. به همین دلیل در حین انجام نمسته، هندوها در کنار قرار دادن کف دست‌ها در کنار هم در جلو و پایین صورت، به مقدار بسیار کمی به جلو می‌شوند تا از این طریق به یکدیگر ادای احترام کنند.
“نمسته یا ناماسته نوعی از سلام و احوال‌پرسی برگرفته از احترام و انسانیت است. می‌گویند «مودرا» (mudra)، الهه‌ی هندی، فردی که نمسته انجام میدهد را حمایت می‌کند.”
نمسته یا ناماسته نوعی از سلام و احوال‌پرسی برگرفته از احترام و انسانیت است. می‌گویند «مودرا» (mudra)، الهه‌ی هندی، فردی که نمسته انجام میدهد را حمایت می‌کند.
«آنجولا میا سینگ بایس» (Anjhula Mya Singh Bais)، از بوداییهای برجسته هندی مدعی است که وقتی در حالت نمسته، دست‌ها روی هم قرار می‌گیرند، به جای جذب انرژی طرف مقابل، انرژی در داخل بدن حفظ می‌شود.
وای در تایلند
«وای» (Wai)، سلام رسمی در سرتاسر تایلند شناخته می‌شود و در این حالت، در حالی که دست‌ها روی هم گذاشته شده، سر به آرامی به جلو خم می‌شود. وای شباهت زیادی با نمسته دارد و از تأثیر فرهنگ هندویی و بودایی در تمدن تایلند در گذشته و حال خبر میدهد. «آمپورن ماردِنت» (Amporn Marddent)، سخنران «برنامه تحقیقاتی فرهنگی در مؤسسه هنرهای لیبرال در دانشگاه والایلاکی» (Cultural Studies Program at the Institute of Liberal Arts)، در شهر «ناکون سی تا ممارات» (Nakhon Si Thammarat)، مدعی است هندوها و بوداییهای زیادی با انجام حرکت وای به انجام دعا و مراسم مذهبی مشغول می‌شوند.
حرکت وای در تایلند برای سلام دادن استفاده می‌شود.
ریشه حرکت وای به مراسم مذهبی باز نمی‌گردد و این حرکت نوعی ادای احترام و سلام به حساب می‌آید که انجام آن بیانگر این نکته است که فرد اسلحه‌ای حمل نمی‌کند و قصد دارد تا از در صلح و دوستی وارد شود. حرکت وای در کنار استفاده از مراسم مذهبی و دید و بازدید، کاربردهای دیگری در رقص و پایکوبی، عذرخواهی و جلوگیری از خشم هم دارد.
“«ماردنت» می‌گوید که حرکت «Wai»، معنای ساده‌ای دارد و وقتی افراد با یکدیگر روبرو می‌شوند، در کنار انجام این حرکت، عبارت‌های «ساواتدی خا» یا «ساواتدی کِراب» (sawatdee kha or sawatdee krab)، را بسته به جنسیت خود، به طرف مقابل می‌گویند تا از این طریق، سلام و درودی بسیار محترمانه به هم کرده باشند.”
برای ادای احترام و سلامی مودبانه، حرکت وای با تعظیمی خمیده‌تر انجام می‌شود و 2 دست در موقعیتی بالاتر قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر حرکت وای، سلسله مراتب مختلفی دارد و گذاشتن دو دست در جلوی سینه، حالت معمولی این نوع از احترام گذاشتن است و قرار گرفتن دست‌ها در جلوی صورت برای همکاران در محل‌‌های کاری و رسمی و ریش‌سفیدان کاربرد دارد.
“از آنجایی که در حرکت وای، خبری از تماس فیزیکی میان افراد نیست، انجام این حرکت در زمان همه‌گیری ویروس کورونا سلامت فرد را به خطر نمی‌اندازد. مدیر بیماری‌های همه‌گیر و منطقه‌ای سازمان جهانی سلامت (World Health Organization)، «سیلوی بریاند» (Sylvie Briand)، نیز سلام گفتن با حرکت وای را جایگزینی قابل‌قبول به جای دست‌دادن می‌داند.”
قرار دادن دست‌ها در بالای صورت و محل رشد موها نیز در میان موبدهای معابد استفاده می‌شود. افرادی که به ملاقات پادشاه تایلند می‌روند نیز باید دست‌ها را در حالتی که روی هم قرار گرفته به گونه‌ای بالا ببرند که انگشتان شصت بالای سر قرار بگیرد.
تعظیم‌کردن در ژاپن
این حالت سده‌های متمادی درمیان مردمان ژاپن کاربرد دارد و در ابتدا حرکتی مخصوص برای اشراف ژاپن برای کرنش و تعظیم به حساب می‌آمد، اما این روزها مردمان ژاپن مدرن با تعظیم‌کردن، بدون اینکه کلمه‌ای به زبان آورده باشند، با یکدیگر سلام و احوال‌پرسی می‌کنند.
تعظیم ژاپنی از معروف‌ترین شیوه‌های احترام و سلام دادن در دنیاست.
«یوکو کایفو» (Yuko Kaifu)، رئیس کانون ژاپنی‌های لس‌آنجلس (Japan House Los Angeles) که واحد فرهنگی وزارت خارجه ژاپن به حساب می‌آید می‌گوید که حرکت تعظیم در قرن هفدهم از چین به ژاپن راه پیدا کرد. به گفته وی، این حرکت در ابتدا تنها میان اشراف رواج داشت اما در حدود قرن 12 میلادی به سامورایی‌ها منتقل شد و دست به دست چرخید تا اینکه در نهایت در قرن 17 میلادی به نمادی از احترام درمیان مردمان عادی ژاپن تبدیل شد.
“«میکا وایت» (Mika White)، مدیر شرکت «چَپتِر وایت» (Chapter White Inc)، می‌گوید که تعظیم کردن در حقیقت به نمایش سطح طبقاتی باز می‌گردد و ژاپنی‌ها با تعظیم‌کردن، عملاً به سمت پایین خم می‌شوند تا قد آنها نسبت به طرف مقابل کوچکتر دیده شود و از این طریق به وی ادای احترام کنند.”
«میکا وایت» مدعی است تعظیم‌کردن ژاپنی‌های امروزی دقیقاً همان چیزی نیست که مردمان ژاپن قدیم انجام می‌دادند و این حرکت به تعظیمی مدرن تغییر حالت داده و حرکتی نمادین برای سلام و احوال‌پرسی شناخته می‌شود. در حال حاضر وقتی ژاپنی‌ها با تعظیم‌کردن به یکدیگر ادای احترام می‌کنند، پاهای آنها روی زمین قرار دارد. اما در قدیم ژاپنی‌هایی که در خانه خود سکونت داشتند و روی فرش‌های مخصوص با نام «تاتامی» (Tatami)، قرار داشتند، رسم بر این بود که تعظیم‌کردن در حالت نشسته انجام شود اما از آنجایی که در زندگی مدرن مردمان ژاپن، کمتر کسی روی زمین می‌نشیند، این حالت از تعظیم ژاپنی را تنها در مراسم مهم و فعالیت‌های سنتی ژاپن شاهد هستیم.
خمیده کردن بدن، مهم‌ترین قسمت ادای احترام ژاپنی است. ژاپنی‌ها بدن خود را به گونه‌ای به جلو خم می‌کنند تا سر آنها کاملاً به جلو خم شده باشد. این حرکت با هدف انتقال احترام به فرد مقابل انجام می‌شود و به گفته «کایفو» وقتی یک ژاپنی با سری به جلو خم شده، تعظیم می‌کند، در شرایطی برای حمله قرار ندارد.
در این حالت، مقدار خم شدن بدن به جلو، معنای مختلفی دارد و برای سلام گفتن، بالاتنه از قسمت کمر به مقدار 30 درجه به جلو خم می‌شود. اما برای اظهار تأسف عمیق، احترام یا عذرخواهی، بالاتنه به مقدار 45 درجه به جلو باید خم شود. به گفته «کایو» به رغم اینکه دست‌دادن در میان مردمان ژاپن به حرکتی رایج در قبل از دوران همه‌گیری ویروس کرونا تبدیل شده بود و افراد جوان به مقدار کمتری نسبت به کهنسالان ژاپنی از تعظیم‌کردن به جای دست دادن استفاده می‌کردند، رواج این بیماری شرایط را برای احیای مجدد سنت تعظیم‌کردن در میان ژاپنی‌ها فراهم کرده است.
کف‌زدن در زامبیا
دست‌دادن کار رایجی در زامبیا است اما در فرهنگ این ملت، به جای دست‌دادن می‌توانید با دست‌هایی که در حالت گود شده قرار گرفته، کف بزنید و عبارت «مولیبوانجی» (mulibwanji) را به زبان بیاورید. این عبارت در هر زمان از روز به معنای سلام است و گفتن عبارت «مواکابوانجی» (mwakabwanji) در میان زامبیایی‌ها، صبح به خیر معنی میدهد. جالب است بدانید مردمان زامبیا احترام خاصی به اعضای خانواده همسر قائل می‌شوند و در حالتی که پاها را به حالت خمیده درآورده‌اند و به شکل نیمه نشسته قرار گرفته‌اند، دست‌ها را به هم می‌زنند تا صمیمانه‌ترین درودهای خود را با اجرای این حرکت، به اعضای خانواده همسر منتقل کنند.
مردمان زامبیا برای ادای احترام به ریش‌سفیدان و کهنسالان، در حالی که پاهای خود را به مقدار کمی خم کرده‌اند، دست‌ها را کمال احترام روی سینه قرار می‌دهند. چیزی نزدیک به 70 نژاد قومی در زامبیا زندگی می‌کنند، اما اقوام «باندا» (Banda) و «نیرِندا» (Nyirenda)، مدعی هستند این حرکت در نسل‌های مختلف به دیگر اقوام زامبیا در شهر و روستا منتقل شده است.
سلام‌دادن در قبیله سرخ‌پوست لاکوتا
به رغم اینکه دست‌دادن و تماس فیزیکی در بسیاری از فرهنگ‌ها برای سلام و احوال‌پرسی استفاده می‌شود، اما مردمان قبیله سرخ‌پوست لاکوتا (Lakota) به عمد از تماس فیزیکی برای ادای احترام پرهیز می‌کنند. به گفته «جنیفر وِستون» (Jennifer Weston) یکی از اعضای قبیله لاکوتا که در داکوتای جنوبی بزرگ‌شده، دست‌دادن با نوک انگشت، شیوه‌ای رایج از سلام در میان مردمان لاکوتا شناخته می‌شود، اما به سرخ‌پوستان لاکوتا آموزش داده می‌شود که از تماس فیزیکی و پرهیز کنند و با اعضای خانواده همسر یا جنس مخالف چشمدرچشم نشوند.
جنیفر وستون مدعی است همیشه پرهیز از تماس فیزیکی در احوال‌پرسی را نمادی از احترام تلقی کرده و ریشه این سبک از ادای احترام به روابط خویشاوندی در میان سرخ‌پوستان لاکوتا باز می‌گردد. این عضو از قبیله لاکوتا، خویشاوندی را قلب فرهنگ قبیله خود به حساب می‌آورد و مدعی است پرهیز از تماس فیزیکی و چشمدرچشم شدن در این فرهنگ، روشی برای حفظ روابط شایسته و درخور است. بعضی از خانواده‌های لاکوتایی، هنوز هم این رسم و رسوم را انجام می‌دهند، اما از آنجایی که قبلیه لاکوتا در منطقه «اِستندینگ راک» (Standing Rock)، در داکوتای جنوبی واقع شده و در این منطقه، قوم و قبلیه‌های دیگری با فرهنگ‌های مختلف حضور دارند. فرهنگ لاکوتا تحت‌تاثیر نفوذ آداب و رسوم کاتولیک، کلیسای اسقفی (Episcopalian) و کلیسای کنگره‌گرایان (Congregationalist) قرار گرفته است.
به همین دلیل در کنار اینکه خانواده‌های داکوتایی زیادی به رسم و سنن خود پایبند مانده‌اند، اما خانواده‌هایی را نیز سراغ داریم که آداب و رسوم آنها با دیگر فرهنگ‌ها ترکیب شده است. ناگفته نماند به گفته جنیفر وستون، پرهیز از تماس فیزیکی در سلام و احوال‌پرسی، به معنای نبود عشق و محبت در میان مردمان این قبیله نیست و برعکس، روابط خانوادگی، اهمیت زیادی درمیان سرخ‌پوستان قبلیه داکوتا دارد و مردمان این مرز و بوم، تلاش زیادی برای حفظ سنت‌های‌شان انجام می‌دهند.
سلام و علیک مسلمان‌ها
حدود 1.8 میلیارد مسلمان در سراسر دنیا زندگی می‌کنند و انتظار می‌رود، مسلمان‌های دنیا رسم و رسوم مختلفی را برای احوال‌پرسی با یکدیگر داشته باشند، اما همان‌گونه که شما بهتر از ما می‌دانید، سلام و علیک، رایج‌ترین شکل احوال‌پرسی درمیان مسلمان‌های اقصی‌نقاط دنیا شناخته می‌شود. با سلام از خداوند سلامتی را برای فرد مقابل درخواست می‌کنیم و آرزو داریم تا مخاطب همیشه در صلح و صفا زندگی کند.
به گفته «سیف تی حسین» (Saifa T. Hussain)، مشاور انجمن مسلمانان دانشگاه میدل‌بری (Middlebury College) صلح، هسته و زیربنای دین اسلام به حساب می‌آید و مسلمانان با گفتن این کلام مقدس، در دیدار با برادر یا خواهر مسلمان خود، ادای احترام می‌کنند. سلام و علیک در وحدت و عشق ریشه دارد و به رغم اینکه مسلمانان در بسیاری از احوال‌پرسی‌ها در کنار سلام و علیک، با دست‌دادن، درِآغوش گرفتن یا دیده‌بوسی، تماس فیزیکی برقرار می‌کنند، اما این تماس در فرهنگ سلام و علیک، الزامی نیست.
مطمئن هستیم در کنار روش‌های بالا، شیوه‌های دیگری هم برای ادای احترام بدون تماس فیزیکی و سوال و احوال پرسی هست. پس اگر شما هم راه متفاوت و جالبی استفاده می‌کنید، برای‌مان بنویسید.