در سفر به کردستان حتما برای دیدن غار کرفتو هم وقت بگذارید. شاید اهل طبیعتگردی و غارنوردی نباشید اما اینجا را نباید از دست داد. غار کرفتو تنها غار ایران است که روزگاری یونانیها وقتی پایشان به ایران رسید برای عبادت هراکلس از آن استفاده کردند و اتاقکی کوچک در این غار را به عنوان معبد انتخاب کردند.
عکس پانوراما از غار کرفتو | عکس: Alfred Molon
بهترین زمان دیدن غار کرفتو
غار کرفتو در استان کردستان بین دیواندره و سقز واقع شده است. از آنجایی که کردستان دارای اقلیم سرد و کوهستانی است و غار در ارتفاعات برف خیز قرار دارد بهتر است در فصول بهار و تابستان بهخصوص در ماههای اردیبهشت و خرداد از غار بازدید کنید.
راه دسترسی به غار کرفتو
اصلیترین راه دسترسی به این غار از جاده تکاب است. با این حال براساس مبدا سفرتان، راههای مختلفی برای رسیدن به غار کرفتو وجود دارد. متداولترین مسیرهای رفتن به غار کرفتو از استان کردستان و استان زنجان است. از طریق استان کردستان از سنندج تا شهر دیواندره حدود 100 کیلومتر فاصله است و از استان زنجان تا دیواندره و بیجار حدود 200 کیلومتر فاصله. بعد از رسیدن به دیواندره باید به سمت سقز حرکت کنید و پس از طی حدود 40 کیلومتر به سمت شمال، یک سه راهی در سمت راست وجود دارد که به سهراهی تکاب معروف است و تابلو غار کرفتو در ابتدای این سه راهی نصب شده. از سهراهی تکاب تا غار 33 کیلومتر فاصله است که با تابلوهای راهنمایی به راحتی میتوانید به غار برسید.
هزینهی بلیط و ساعات بازدید
بلیط ورودی برای گردشگران ایرانی: 2500 تومان
بلیط ورودی برای گردشگران خارجی: 15 هزار تومان
روزهای بازدید: همه روز هفته
ساعات بازدید: از 8 صبح تا 17
دانستنیهای قبل از دیدن غار کرفتو
- در زبان محلی سقز "کرف" به معنای غار و "تو" به معنی آفتاب بوده و معنای کرفتو غار آفتاب است.
- این غار به معبد هراکلس (هرکول) قهرمان اسطورهای یونان هم معروف است که
دلیل این امر کتیبهای است که در طبقه سوم غار وجود دارد و روی آن با خط
باستانی یونانی نوشته شده: "اینجا معبد هراکلس است، هر که به آن وارد شود،
در امان است." باستان شناسان این کتیبه را به دوره بازگشت لشکر یونانیان در
دوره پارتها نسبت میدهند.
- این غار از لحاظ معماری، عملکرد و بستر طبیعی مشابه غارهای چله خانه
(بوشهر)، قلعه جوق (همدان)، کافر کلی (لرستان) در داخل ایران و غارهای
موگائو (چین)، قوبوستان (آذربایجان) و غارِ دستها (آرژانتین) است.
کتیبه هراکلس | عکس: حسن سلیمی
- در بالای کوه روبه روی غار کرفتو برجستگیهای طبیعی وجود دارد که مردم محلی
به دلیل تشابهشان به اشکال انسانی به آنها سه دختران میگویند، این
برجستگیها تقریباً هم سطح با ارتفاعات غار است و از طبقه چهارم غار
بهخوبی دیده میشوند.
سی که نیشکان (سه خواهر) در نزدیکی غار کرفتو | عکس: آرتا اسکندریفر
این تابلوها را دنبال کنید | عکس: مبین پیمانکار
“سعی کنید از پدیده ناهنجار یادگاری نویسی که متأسفانه تقریباً بر روی تمامی
دیوارههای غار کرفتو بهشدت دیده میشود و از بزرگترین مشکلات این غار
است زیاد حرص نخورید!”
راهنمای بازدید از غار کرفتو
این غار آهکی با قدمتی در حدود 65 تا 251 میلیون سال پیش همزمان با دوره مزوزوئیکها سالهای زیادی زیر آب پنهان بود و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده است. البته بخشهایی از این غار هنوز تا عمق قابل توجهی آب دارد. غارشناسان و گردشگران برای گذر از این بخشها از قایق استفاده میکنند. کرفتو 1500 متر طول و 700 متر عرض دارد و متشکل از دو بخش طبیعی و دستکند است. موقعیت غار به گونهای ست که بهطور کلی بادگیر نیست و در زمستانها برف دامنه جنوبی آن را نمیپوشاند در حالی که 500 متر آن طرف تر، قسمت جنوب شرقی غار کاملاً بادگیر است و در فصل سرما کاملاً از برف پوشیده میشود. در نتیجه زمستانها و هنگام سرما درون غار از سمت غرب گرم و در تابستان و هنگام گرما به لحاظ کوران باد درون غار خنک است.
نمای بیرونی غار | عکس: حسین فیضی
دستکند آن بخش از غار است که دارای فضای معماری و نشاندهنده دخالت انسان در فضای غار بنا به نیازهایش بوده. این قسمت از غار با فرمهای متنوع در هر دوره کارکردهای متفاوتی داشته، زمانی بهعنوان پناهگاه و برای حفاظت انسان از حوادث طبیعی و در برابر حمله حیوانات استفاده میشده و گاهی همچون دژی دفاعی عمل میکرده و زمانی بهعنوان نیایشگاه و مکانی برای انجام تشریفات مذهبی و آئینی کاربرد داشته است. قسمت دستکند غار شامل چهار طبقه، 9 اتاق و راهروها و دالانهای ارتباطی میشود که روی دیواره هرکدام از اتاقهای طبقات آثاری از نقوش تزیینی هندسی و حیوانی و حجاری دیده میشود. کنده کاری سنگهای طبیعی از خصوصیات معماری هزاره اول قبل از میلاد، بهویژه در دوره مادها است و معبد غار نمونه اولیهای از نیایشگاههای "مهری" یا مهرکده در ایران است.
“ مسیر بازدید داخل غار با تابلوهایی مشخص شده که کافی است علائم را دنبال کنید تا گم نشوید. ”
به دلیل زلزله، ریزش و تخریب در طول زمان در صخرههای بیرونی و پیرامون دهانه ورودی تعدادی از اتاقها و راهروها مسدود شده و اطلاعات دقیقی از آنها در دسترس نیست، این تخریبها هنوز هم کاملاً مشخص است.
ارتفاع دهانه ورودی فعلی غار از ابتدای مسیر حدود 20 الی 25 متر است که دسترسی به آن با 220 پله میسر میشود. بعد از طی پلهها به نخستین اتاق دستکند در طبقه اول وارد میشویم.
پلههای دسترسی به غار کرفتو | عکس: محسن انیسی
در این طبقه سه اتاق اصلی با ارتفاع 4 متر قرار دارند تمامی اتاقها دارای پنجرههای مشرف به درهاند و به هم راه دارند. در اتاق آخر که دو نبش است، یک حوض ساروجی کم عمق و یک آتشدان قرار دارد که محل انجام مراسم آیینی بوده است.
نمونهای از اتاقهای طبقه اول غار کرفتو | عکس: محمدعلی رحمانی
از انتهای اتاق نخست طبقه اول دالانی به طول 12 متر با ارتفاع 2 متر، طبقه نخست را به طبقه دوم متصل میکند. طبقه دوم روی شکافی ساخته شده که دهانه طبیعی غار است و تالار غار به مساحت 120 متر مربع در آن ساخته شده است.
فضای داخلی غار | عکس:Alfred Molon
از طبقه دوم از طریق یک راهرو 10 پلهای طول 3 متر میتوانیم به طبقه سوم راه پیدا کنیم. طبقه سوم شامل 4 اتاق تودرتو، تقریباً به همان اندازه اتاقهای طبقه اول است که بهدقت و ظرافت و جزییات زیاد این طبقه مهمترین بخش دستکند غار محسوب میشود.
طبقه سوم غار کرفتو | عکس: سارا نوری
از نکات جالب این طبقات این است که در بخشهایی که پنجره و نورگیر دارند، تنورهایی ساخته شده است؛ بنابراین میتوان گفت از این قسمتها برای پختوپز و بهعنوان آشپزخانه استفاده میکردند.
بخشهای نورگیر و دست کندهای مورد نیاز | عکس: Armin Hage
در این طبقه، چاه عمیقی هم وجود دارد که ساکنان غار با ساختن 17 پله توانسته بودند به مجرای چشمه زیر غار دست یابند و به این ترتیب آب مورد نیازشان را تأمین کنند که سیستم آبرسانی جالب و عجیبی بوده است.
بخش طبیعی غار با یک دالان وسیع طبیعت ساخته با ارتفاع 2.5 متر شروع میشود. در انتهای این دالان 3 دالان دیگر وجود دارد که دو دالان دست کندهاند و سقفهای منحنی دارند و دالان طبیعت ساخت در کنار آنها بهسوی انتهای غار میرود. پس از این دالان و چند دهلیز فرعی، دالانی پوشیده از آب قرار دارد و نخستین تالار بخش طبیعی غار با ارتفاع 15متر بعد از گودال آب گرفته قرار دارد. در این تالار تعدادی تپه قهوهای رنگ از فضولات انباشته شده خفاشها وجود دارد. همچنین تعدادی کاسه طبیعی به شکل نیم کره در سقف غار وجود دارد که بعضی از آنها محل تجمع خفاشهای آویخته به هم بوده است.
پس از تالار خفاشها، تالار کلاه لنگی قرار دارد که دهانه زیرزمینی غار در آن واقع شده که با شیبی تند به عمق 10 متر و از مسیری خاکی و لغزنده به زیرزمین منتهی میشود. زیرزمین محوطهای با مساحت 4500 مترمربع و ارتفاع 15متر است که در دو انتهای آن دو دخمه دایره شکل قرار دارد.
در ادامه مسیر اصلی غار طبیعی و پس از تالار کلاه لنگی، دالان آدمک، تالار ستونها، تالار کوهستان، دهلیز انتهایی و در نهایت یک دخمه قرار دارد. در وسط آن یک گودال پر از آب زلال و یک ستون قرار دارد که از زیباترین بخشهای غار است. طول غار طبیعی بدون در نظر گرفتن قسمتهای فرعی و زیرزمین حدود 600 متر است.
دالانها و دهلیزهاس غاز کرفتو | عکس: Mitja
پس از انجام گمانهزنیهایی در محوطه درون غار و بیرون آن، 22 هزار قطعه سفال مربوط به دورههای مختلف غار به دست آمده که مطالعات بر روی این سفالینهها نشان میدهد که غار کرفتو در دورههای پارت و ساسانی و قرون هفت و هشت هجری فعال بوده، ولی نوع فعالیت و مورد استفادهاش در طول زمان متفاوت بوده است. این غار از سال 1318 ثبت میراث فرهنگی شده است.