مسجد شیخ لطف الله اصفهان

مسجد شیخ لطف الله را نگین رنگین میدان نقش جهان می‌دانند. اعجاز رنگ و نور و هنر و معماری در این بنای به‌جا مانده از قرن یازدهم متبلور شده است؛ قرن درخشش اصفهان زیر سایه‌ی شکوه صفویه. زیبایی بی‌بدیل گنبد مدور مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان صحنه‌ای‌ست که گردشگران اصفهان را حتی پس از دیدن تمام جاهای دیدنی اصفهان در لحظه‌ی اول متحیر می‌کند. اگر بتوان جاهای دیدنی اصفهان را تنها در چند بنای تاریخی خلاصه کرد، مسجد شیخ لطف الله قطعا سرآمد آن‌ها خواهد بود.

بهترین زمان دیدن مسجد شیخ لطف الله

گرچه تابستان لقب فصل سفر را برای خود برداشته اما در بسیاری از شهرهای مرکزی و گرم ایران مانند اصفهان، بهار فصل بهتری برای دیدن زیبایی‌های سفر است. بهاری که مسجد شیخ لطف الله اصفهان را بر ابهت‌تر از همیشه به زیبایی صفوی خود برمی‌گراند. هر ساله در ایام نوروز و از سوم تا نهم اردیبهشت ماه، شهرداری اصفهان تورهای رایگان اصفهان گردی دایر می‌کند که بازدید از مسجد شیخ لطف الله نیز در این تورها حتما گنجانده می‌شود. اوایل پاییز و اواخر تابستان نیز اصفهان سرشار از گردشگرانی با ملیت‌های مختلف است، با این‌حال اگر تحمل گرمای تابستان خشک اصفهان و سرمای سوزناک زمستان‌ها را دارید، این دو فصل خلوت نیز برای یک سفر آرامش‌بخش و به دور ازدحام و صف‌های طولانی بلیت، مناسب هستند مخصوصا که نور تابستان چیزی نیست که در فصل‌های دیگر تکرار شود.

گردشگران حرفه‌ای هیچ‌گاه اهمیت نور را در سفرهای خود دست‌کم نمی‌گیرند. نوری که در زمان طلوع خورشید و ابتدای سحر به نمای بناهای تاریخی، مخصوصا مسجد شیخ لطف الله می‌تابد با نور وسط ظهر قابل مقایسه نیست. این اشعه‌های تازه متولد شده‌ی صبح‌گاهی رویایی‌ترین صحنه‌های ممکن را بر بام مدور مسجد شیخ لطف الله به نمایش درمی آورند. این نمایش حیرت‌انگیز نور نه‌تنها بر این گنبد منحصر به فرد اثر دارد، بلکه در کل نمای داخلی و بیرونی مسجد شیخ لطف الله نیز تاثیر گذار است و جلوه‌های متفاوتی از عکاسی را ایجاد می‌کند. غروب آفتاب نیز اثری مشابه نور اولیه‌ی روز دارد با این تفاوت که زاویه‌ی این زیبایی‌ها متفاوت است. اگر بتوانید از خواب ناز دم سحر بزنید و زمانی که خورشید به افق نزدیک می‌شود بازتاب تابش نور به نقش طاووس وسط گنبد مسجد شیخ لطف الله را ببینید متوجه‌ی انعکاس نور از سطح کاشی‌های هزار رنگ آن می‌شوید و شاید صحنه‌ای که روبرویتان خلق می‌شود تابلوی زنده‌ای باشد که هرگز آن را تجربه نکرده باشید، چیزی شبیه به دم طاووسی رقصان بر گنبد گرد مسجدی از عهد پر رمز و راز صفویه. طاووسی که با طلوع و غروب خورشید و گسترش نور، دم خود را تکان می‌دهند و رنگ‌های صورتی و کبود و طوسی بر لنز دوربین عکاسان و چشم‌های مشتاق بازدیدکنندگان می‌افشاند.

آدرس و راه‌های دسترسی به مسجد شیخ لطف الله

اصفهان شهری نیست که گردشگرانش چندان نیازی به آدرس پرسیدن داشته باشند. گرچه جاهای دیدنی اصفهان به میدان نقش جهان و دیدنی‌هایش محدود نمی‌شود اما این میدان سال‌هاست مرکز اصفهان شناخته می‌شود. مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان درست در مقابل عمارت عالی قاپو و در همسایگی مسجد امام در جنوب، و دروازه‌ی قیصریه و بازار سنتی اصفهان در شمال قرار دارد.

آدرس مسجد شیخ لطف الله: ضلع شرقی میدان نقش جهان، روبروی عمارت عالی قاپو

هزینه‌ی بلیت و ساعات دسترسی به مسجد شیخ لطف الله

برای بازدید از مسجد شیخ لطف الله هم مانند اکثر مسجدهای ایران باید با پوشش اسلامی وارد شد. به همین دلیل دم ورودی مسجد به بازدید‌کنندگان اعم از ایرانی و خارجی چادرهای رنگی داده می‌شود و در طول بازدید از مسجد نیز کارکنان مراقب پوشش بازدید‌کنندگان هستند.

هزینه‌ی بلیت اتباع ایرانی: 3000 تومان

هزینه‌ی بلیت اتباع خارجی: 20000 تومان

ساعت بازدید صبح: 9 تا 12:30

ساعت بازدید عصر: 14 تا 18

روزهای بازدید: همه روزه به‌جز ایام سوگواری و هنگام نماز ظهر

دانستنی‌های قبل از دیدن مسجد شیخ لطف الله

• مسجد شیخ لطف الله به فرمان شاه عباس اول در راستای برنامه‌ی شهرسازی و انتقال پایتخت به اصفهان، برای تجلیل از مقام شیخ لطف الله میسی ساخته شده است.
• شیخ لطف‌الله میسی از علمای دینی دوران صفوی و از اهالی لبنان بوده که مانند شیخ بهایی و چند تن از علمای دیگر شیعه، به دعوت شاه عباس به ایران مهاجرت کردند و در اصفهان ساکن شدند. ناگفته نماند شیخ لطف‌الله میسی پدر زن شاه عباس اول نیز بوده است.
• سال‌ها بعد از ساخت، این مسجد به نام ملا فتح الله شناخته می‌شده و بعدها نیز به این دلیل که به مجتهدها در آن دوران، صدر یا صدرالعلما می‌گفتند، به نام مسجد صدر معروف گردید اما امروزه به همان نام اولیه‌ی خود، مسجد شیخ لطف الله شناخته می‌شود.
• ساخت مسجد شیخ لطف الله به عنوان مدرسه‌ای برای تدریس علوم دینی توسط شیخ لطف الله 18 سال تمام طول کشیده است.
• معمار ارشد مسجد شیخ لطف الله استاد محمدرضا اصفهانی بوده؛ پسر استاد حسین بنا اصفهانی از بزرگ‌ترین استادان هنر معماری عصر صفویان.
• عنوان جذاب گردترین و مدور‌ترین گنبد جهان با افتخار به گنبد مسجد شیخ لطف الله تعلق می‌گیرد.
• گنبد زیبا و منحصر به فرد مسجد شیخ لطف الله در ساعات مختلف روز بر اساس تابش نور آفتاب از زاویه‌های مختلف به سه رنگ صورتی و خاکی و خاکستری در می‌آید.
• مسجد شیخ لطف الله به دلیل اینکه دو عنصر اصلی معماری اسلامی مسجدها، یعنی مناره و صحن در آن وجود ندارد، در رده‌ی متفاوت‌ترین مسجدهای جهان قرار می‌گیرد.
• پیش از اسلام، مناره به عنوان جهت‌یاب بر روی ساختمان‌های مهم شهرها ساخته می‌شده و در واقع نشان‌دهنده‌ی وجود شهر و آبادی در بیابان بوده. پس از اسلام، مناره یا همان گل‌دسته نشانه‌ی مسجدها و دعوت مردم به نماز شده است. اما مسجد شیخ لطف الله مسجدی معمولی برای عموم نبوده است که نیازی به مناره برای نشان دادن خود داشته باشد. این‌جا مسجدی برای درباریان و خانواده‌ی شاه و در واقع یک مسجد وی‌آی‌پی سلطنتی بوده و در مقابل آن، مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان، نقش اصلی یک مسجد عمومی را ایفا می‌کرده.
• از دیگر تفاوت‌های مسجد شیخ لطف الله با دیگر مسجدهای جهان عدم وجود صحن یا همان حیاط مسجد است که به دلایل معماری و رعایت قرینگی با کاخ عالی قاپو در سمت دیگر میدان نقش جهان است.
• از رمز و رازهای گفته شده درباره‌ی مسجد شیخ لطف الله وجود یک راهروی مخفی زیرزمینی از عمارت کاخ عالی قاپو به مسجد شیخ لطف الله است. این راهرو برای دسترسی شاه به محل استقرار شیخ لطف الله تعبیه شده بوده.
• چرخش پنهان 45 درجه‌ای جهت قبله در مسجد نیز از دیگر رمز و رازهای مسجد شیخ لطف الله است به طوری که از بیرون مسجد هرگز نمی‌توان متوجه این پیچش شد.
• در دهه 1920 بازسازی و مرمتی کلی به دستور رضاشاه بر روی مسجد شیخ لطف الله اجرا شد.
• مسجد شیخ لطف الله در 15 دی ماه سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران با شماره 105 قرار گرفت.
• کشور چین به دلیل زیبایی و شهرت و اهمیت تاریخی این مسجد با همکاری ایران تمبر مشترکی با نقشی از نمای مسجد شیخ لطف الله منتشر کرده است.

چرخش پنهان 45 درجه‌ای جهت قبله در مسجد نیز از دیگر رمز و رازهای مسجد شیخ لطف الله است | عکس: سیدعلی موسوی

راهنمای بازدید از مسجد امام اصفهان

مسجد شیخ لطف الله از مسجدهای رنگارنگ اصفهان است. رنگ‌های آبی، سبز، نخودی و سفید در نمای خارجی آن دیده می‌شوند. تزیینات داخلی مسجد شیخ لطف الله با کاشی‌های هفت‌رنگ لعابی براق که بازتاب نور را اسرارآمیز می‌کنند در کنار آجرهای مات انجام شده است و ترکیبی تماشایی و بدیع به وجود آورده است. در ابتدای ورود به مسجد شیخ لطف الله به سنگ مرمر زرد و جذاب دیوارها و پایین سردر ورودی توجه کنید. چوب چنار یک‌پارچه درب ورودی مسجد از دیگر زیبایی‌های معماری آن است که حدود چهارصد سال از عمر آن می‌گذر و هنوز هر دو لنگه‌ی آن کاملا سالم هستند. گفته می‌شود در گذشته حوضی 8 ضلعی در این قسمت جلوی ورودی قرار داشته که در سال‌های 1316 تا 1318 برداشته شده است. علاوه بر مقرنس‌کاری‌های کم‌نظیر سردر ورودی، دیدن کتیبه‌ی بزرگ سردر مسجد شیخ لطف الله خالی از لطف نیست. کتیبه‌ای معرق‌کاری شده از کاشی لاجوردی که به خط ثلث سفید و قلم علیرضا عباسی مزین شده است.

بعد از رسیدن به فضای هشتی، راهروی آبی و سبز زیبای و طویلی به طول 28 متر که با کاشی‌های هفت رنگ پوشیده شده دیده می‌شود که به شبستان مسجد شیخ لطف الله راه دارد. از دلایل وجود این راهرو، عادت دادن تدریجی چشم از نور شدید روز به تاریکی شبستان است، که این خود هوشمندی معماران این بنا را می‌رساند. زیرا زیبایی‌های بی‌همتای شبستان مسجد شیخ لطف الله ارزش‌مند‌تر از پنهان شدن پشت سیاهی ناشی از تغییر ناگهانی نور آفتاب است. این‌جا به محراب مسجد شیخ لطف الله می‌رسیم. محرابی که به جرات می‌توان گفت شاهکار بی‌نظیر معماری ایرانی اسلامی است. کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس‌های ظریف محراب، کتیبه‌های متنوع و دو لوح‌نوشته‌ی اطراف محراب، رنگ تمیز و صاف محراب که هنوز هم بی هیچ خللی باقی‌مانده است، در کنار خطوط هماهنگ و اسلیمی‌های ظریفش، محراب مسجد شیخ لطف الله را به زیباترین محراب‌های جهان اسلام تبدیل کرده است. اشعار حک شده بر این کتیبه‌ها را به شیخ بهایی، دانشمند و شاعر صفوی نسبت می‌دهند. در داخل محراب، به رسم آن زمان، نام معمار مسجد شیخ لطف الله با این عبارت حک شده است:

"عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهان"

گنبد مسجد شیخ لطف الله چه از داخل و چه از نمای خارجی مدور‌ترین گنبد جهان است که به صورت دو پوسته‌ی پیوسته با قطر 12 متر ساخته شده است. گنبد مسجد شیخ لطف الله از نوع گنبدهای خفته است، گنبدی با ارتفاع تنها 32 متری که نسبت ارتفاع به قطر آن بسیار کم است و ساخت این نوع گنبدها کاری بسیار پیچیده بوده است. زمینه نخودی رنگ گنبد مسجد شیخ لطف الله سرتاسر از نقش‌های ظریف اسلیمی پوشیده شده است و رنگ آن به نسبت دیگر گنبدها، متفاوت و پر‌رنگ‌تر است. کتیبه‌ی نمای خارجی گنبد مسجد شیخ لطف الله شامل سوره‌های کوثر و شمس و دهر به خط ثلث است که با رنگ سفید بر کاشی‌های لاجوردی گنبد حک شده‌اند. از زیبایی‌های ممنوعه‌ی گنبد مسجد شیخ لطف الله وجود طرحی مخفی از یک حیوان در معماری مسجد است که امری حرام تلقی می‌شده. طرحی از طاووسی در مرکز داخلی گنبد که همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، نور طلوع و غروب آفتاب آن را شکل می‌دهد. از دیگر زیبایی‌های این گنبد رویایی تغییر رنگ آن در طول روز است. گنبد مسجد شیخ لطف الله صبح‌ها خاکی رنگ، ظهرها صورتی رنگ و غروب‌ها خاکستری رنگ دیده می‌شود.

برازنده‌ترین ختم کلام توصیف مسجد شیخ لطف الله، نقل قول استاد محمد علی اسلامی ندوشن درباره‌ی شبستان این مسجد است:

"آنگاه خود شبستان می‌آید که زیبایی و آراستگی نازنینش با نور ملایم نوازش کننده‌ای که دارد، در عین عبادت‌گاه بودن، آن را شبیه حجله‌گاهی می‌کند، و در زیر این طاق مدور هوش‌ربا، در آغوش رنگ‌ها، نگار‌ها، منحنی‌ها، زاویه‌ها و حریر نور، این احساس دوگانه خواهش خاکی و عروج آسمانی به‌هم آمیخته می‌شوند؛ حالتی که تنها نظیرش را در شعر حافظ می‌توان یافت."

قصد سفر به اصفهان را دارید؟ شاید مطلب «سفر به اصفهان» برای شما جذاب باشد.