هروقت به شهری سفر می‌کنیم، وسوسه بازارگردی به سرمان می‌زند. همیشه قبل از دیدن بازارها از خودمان می‌پرسیم: از این بازار چه می‌خواهیم؟ لباس؟ سوغاتی؟ عطر؟ یا فقط برای قدم زدن و گذراندن وقت به این بازار سر زدیم؟ خب مژدگانی بدهید چون در بازار سنتی شهر بیرجند، همگی این گزینه‌ها را می‌توانید داشته باشید.
بازار بیرجند، یکی از جاذبه‌های تمام‌نشدنی و ملموس شهر بیرجند است. در ادامه با
اسمارتیز همراه باشید تا درباره‌ی این بازار بیشتر بدانیم.
بهترین زمان دیدن بازار بیرجند
بهترین زمان بازدید از بازار بیرجند، فصل بهار و به‌خصوص عید نوروز است. در این فصل، شهر بیرجند از آب و هوای مناسب و شور و نشاط خاصی برخوردار است. فصل تابستان، هوای نسبتا گرمی دارد اما در فصل پاییز دوباره به یکی از پربازدیدترین شهرهای ایران تبدیل می‌شود. چون بیرجند در نزدیکی شهر طبس و کویر است و بهترین فصول کویرگردی هم پاییز و زمستان هستند.
بازار بیرجند همیشه شلوغ و پرجنب‌وجوش است پس شما نمی‌توانید ساعتی را برای خلاصی از ازدحام جمعیت انتخاب کنید. اما در ساعات اولیه صبح که مغازه‌داران، تازه کرکره را بالا می‌کشند، خریداران کمتری هستند.
راه دسترسی به بازار بیرجند
آدرس: استان خراسان جنوبی، شهر بیرجند، خیابان جمهوری، بافت قدیمی بیرجند، بازار بیرجند
مسیر دسترسی: از مرکز شهر بیرجند، به طرف خیابان قدس غربی بروید. در میدان قدس، از دومین خروجی به طرف بلوار پاسداران خارج شوید و بعد از گذشتن از بانک قرض الحسنه مهر ایران، به طرف خیابان ارتش، گردش به چپ بکنید. در میدان ابوذر، از اولین خروجی به طرف بلوار مطهری بروید. سپس وارد خیابان شهید منتظری بشوید و راه خود را تا خیابان جمهوری ادامه دهید. وارد خیابان جمهوری بشوید. از فروشگاه پخش پلاستیک و بلور آریا که گذر کردید، بازار بیرجند در سمت راست شما قرار دارد.
از هرکجای بیرجند که سوار اتوبوس شدید، از راننده بپرسید آیا به ایستگاه اتوبوس میدان امام می‌رود یا خیر؟! بازار بیرجند روبروی ایستگاه اتوبوس میدان امام قرار دارد. همچنین می‌توانید از میدان‌های اصلی شهر مانند میدان قدس، تا بازار بیرجند تاکسی بگیرید.
هزینه بلیط و ساعات دسترسی
هزینه بلیط برای گردشگران ایرانی: رایگان
هزینه بلیط برای گردشگران خارجی: رایگان
ساعات دسترسی: 24 ساعته
مدت زمان پیشنهادی برای بازدید: 2 الی 3 ساعت
دانستنی‌هایی قبل از دیدن بازار بیرجند
بازار بیرجند، هنوز بافت سنتی خودش را نگه داشته است و شاید اصلی‌ترین
دلیل آن قرار داشتن در بافت قدیمی شهر بیرجند باشد. اما با وجود قدیمی
بودن و برخوردار نبودن از امکانات لوکس پاساژهای مدرن، مغازه‌داران بازار
بیرجند هنوز هم نان خود را در این بازار درمی‌آورند.
بازار
بیرجند همانند دیگر بازارهای سنتی ایرانی در دوره اسلامی، بارانداز، مسجد،
کاروانسرا، آب‌انبار، ساقاخانه و حمام را دارد. بازارها در قدیم، از
مهم‌ترین مراکز پاسخگویی به نیازهای روزمره زندگی مردم و تصمیم‌های اجتماعی
و سیاسی بودند.
نمایی از قسمت مرمت‌شده‌ی بازار
25 بازارچه، جزو قدیمی‌ترین بازارهای کوچک این بازار بزرگ محسوب می‌شود. بازار ملک یا حاجی ملک، بازار کلاه مال‌ها، بازار لب‌رود، بازار پنبه فروشان، بازار حاجی محمدحسن، بازار محسن‌زاده، بازار آراسته، بازار سرپوشیده، ته بازار، بازار لب ریخته، بازارچه کندی‌ها، بازار آهنگران، بازار حاجی محمد جعفر، بازار قیصریه، بازار کفش‌دوزها، بازار سراچ‌ها، بازار رنگرزها، بازار مسگران، بازار دباغان، بازار پاشنه‌سازان، بازار کفش ساده‌دوزان، بازار مستوفی و بازار دم قبرستان، از جمله این بازارچه‌ها هستند.
تعدادی کاروانسرای قدیمی در بازار بیرجند وجود دارد. در قدیم، از این کاروانسراها علاوه بر اطراق‌گاه، به‌عنوان انبار کالا، دفاتر کار تجار و مرکز خرید و فروش استفاده می‌شده است. این کاروانسراها قدمتی بالغ بر 300 سال دارند.
“به‌دلیل قرارگیری در مرز شرقی با پاکستان و افغانستان و ارتباط داشتن با هندوستان، شهر بیرجند به یک مرکز مهم شرقی کشور در حوزه تجارت تبدیل شد و در نتیجه آن، بازار بیرجند به‌عنوان یکی از بازارهای شاخص منطقه و شرق کشور شناخته شد. در قدیم، بازرگانان هندی به بیرجند می‌آمدند و ادویه معروف هندی همراه خود می‌آوردند.”
شاید اینها را هم بپسندید!
از دیگر سوغاتی‌های بازار بیرجند می‌توان به زعفران، گلیم، گیوه، گندم، جو، عدس، لوبیا، نخود، کتیرا و انقوزه، ترنجبین، توت خشک، برگه هلو و زردآلو اشاره کرد. عطر زعفران و گیاهان دارویی و ادویه‌جات در تمام نقاط این بازار به مشام می‌رسد.
“از شغل‌های محبوب بازاری بیرجند، قالی‌بافی است. در جای‌جای این بازار شما
می‌توانید بازاریانی را ببینید که در حال بافتن قالی بر دار قالی هستند.
سالیان زیادی است که فرش‌های بیرجندی با دستان پینه بسته مادران و عرق زحمت
پدران، بافته می‌شوند.”
راهنمای بازدید از بازار بیرجند
علاوه بر بازار بیرجند می‌توان به بازارهای سنتی دیگری اشاره کرد که
شما می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید: بازار سادسی واقع در میدان امام.
بازار ملک و بازار سرپوش که از سمت غربی به یک‌دیگر راه دارند و در سه راه
اسدی هستند. بازار چهکندی‌ها واقع در سه راه اسدی.
بازار بیرجند،
مغازه‌داران خون‌گرمی دارد. اگر در ساعات اولیه روز به بازار بروید ممکن
است بتوانید تخفیف بیشتری از بازاریان بگیرید چون در ابتدای روز، فروشنده
مشتاق فروش است و سود آن زیاد اهمیتی ندارد.
هنوز هم حلبی‌سازها در بازار بیرجند فعالیت می‌کنند.
حتی اگر قصد خرید چیزی را ندارید، بازار بیرجند از بهترین
جاهای دیدنی بیرجند برای گذراندن وقت است. شاید میلی به خرید نداشته باشید که اشکالی ندارد. حداقل، مواد خوراکی را امتحان کنید، ادویه‌جات را بو بکشید تا با محصولات اصیل شهر بیرجند بیشتر آشنا بشوید.
بازار بیرجند بازار وسیعی است و اگر قصد خریدن کالای خاصی را داشتید، نمونه‌ی آن‌را در مغازه‌های دیگر در همان بازار پیدا خواهید کرد. پس اصلا عجله برای خرید نکنید. در یک مغازه قیمت بگیرید و قیمت همان کالا را در مغازه بعدی هم بگیرید. در این حالت، خرید بهتری می‌توانید انجام دهید.
از آن‌جا که بازار بیرجند هم فال است هم تماشا، هنگامی که از بازارگردی خسته شدید می‌توانید در یکی از کافه‌ها یا تریاها یا رستوران‌های بازار بیرجند نفسی تازه کنید. کافه وزرا، آب‌میوه بستنی گل یخ و تریا گلبرگ از جمله جاهایی هستند که می‌توانید سر بزنید.
از دیگر جاذبه‌های شهر بیرجند و نزدیک بازار بیرجند می‌توان به عمارت و باغ اکبریه اشاره کرد. این عمارت که به ثبت یونسکو هم رسیده، از جمله باغ‌های معروف ایرانی است. این باغ زیبا توسط حشمت الدوله پدر ابراهیم شوکت الملک ساخته شد. در آن زمان، بیرجند در حال گسترش بود و دیگر نمی‌شد از ارگ بهارستان به‌عنوان ارگ اصلی حکومتی استفاده کرد. بنابراین دستور دادند عمارت و باغ اکبریه در این شهر ساخته شود. این باغ با وسعت 45 هزار متر مربع، در زمان حکومت پهلوی کاربردهای نظامی پیدا کرد و همین مساله باعث تخریب بخشی از آن شد.
باغ اکبریه همانند 9 باغ دیگر ایرانی که به ثبت یونسکو رسیده‌اند، چند ویژگی مشترک دارد. اولا با دیوارهای بلند محصور شده، دوما در مسیر عبور جوی آب قرار دارد و سوما عمارت تابستانی و استخر آب در داخل باغ قرار دارد. این باغ با تلفیق معماری اسلامی و معماری روسی ساخته شده است. در این مجموعه، دو باغ قرار دارد. باغ جنوبی و باغ شمالی. باغ شمالی وسعت بیشتری دارد اما باغ جنوبی، فضای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره اصطبل و حوض بزرگی را دارد.
یک حیاط پشتی در قسمت جنوبی باغ است که مشابه آن‌را در دیگر باغ‌های شهر بیرجند می‌توان مشاهده کرد.
در طبقه اول ساختمان تشریفات، موزه باستان‌شناسی بیرجند قرار دارد و امروزه به بزرگترین موزه استان خراسان جنوبی تبدیل شده است. کوزه سفالی، سکه قدیمی، اسلحه و اشیای عتیقه در این موزه نگهداری می‌شود. وسایلی که در این موزه نگهداری می‌شوند از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوره قاجار جمع‌آوری شدند. به‌دلیل آن‌که این موزه در حال تعمیرات است، امکان بازدید از آن فعلا وجود ندارد.