تا به حال نام
پدیده فرهنگی (Cultural Phenomenon) یا
اثر ارابه موسیقی به گوشتان خورده است؟ آیا می‌دانید پدیده فرهنگی چیست و از کجا شروع شد؟ شاید ندانید، ولی ممکن است قبلا در یک پدیده فرهنگی شرکت کرده باشید و حتی خودتان هم درباره‌ی آن اطلاع نداشته باشید. با
اسمارتیز همراه باشید تا با پدیده‌ی فرهنگی آشنا شوید و چند مثال خوب درباره‌ی آن برای شما تعریف کنیم.
شاید اینها را هم بپسندید!
پدیده فرهنگی چیست؟
اگر بخواهیم پدیده فرهنگی که به
اثر ارابه موسیقی (
Bandwagon Effect) هم معروف است را تعریف کنیم باید بگوییم اثر ارابه موسیقی زمانی مطرح می‌شود، که یک شخص کاری را فقط به دلیل این‌که دیگران هم انجام می‌دهند، انجام دهد. به همین دلیل برخی برای تبلیغات یا انتقال اندیشه از این سوگیری اجتماعی یعنی اثر ارابه موسیقی استفاده و حتی سواستفاده می‌کنند. از طرف دیگر، پدیده فرهنگی زمانی اتفاق میافتد که یک شخص خاص، با روشی خاص یا عجیب، کاری را انجام دهد، تا اشخاص دیگر نیز مانند او این کار را انجام دهند.
پدیده فرهنگی هم می‌تواند مفید باشد و هم مضر!
مثال‌های بسیار زیادی می‌توان برای پدیده فرهنگی آورد، از حرکات و جنبش‌هایی که سرنوشت یک ملت یا جهان را تغییر دادند تا حرکات و جنبش‌هایی که فقط برای جمع کردن پول برای خیریه با منظوری خاص انجام شده‌اند. باید بدانید یک پدیده فرهنگی می‌تواند از هر کجا آغاز شود و حدس این‌که پدیده‌ی فرهنگی بعدی کجا اتفاق میافتد کمی سخت است. می‌تواند در تلویزیون باشد، می‌تواند در شبکه‌های اجتماعی یا وبلاگ‌ها باشد یا می‌تواند از خیابان‌ها شروع شود. اما بیایید ببینیم، پدیده فرهنگی با نام امروزی‌اش از کجا شروع شد و اولین بار چه کسی آن را انجام داد.
پدیده فرهنگی (اثر ارابه موسیقی) از کجا شروع شد؟
در سال 1848 دن رایس به استخدام یک کاندید ریاست جمهوری آمریکا در آمد تا ارابه موسیقی و کارناوالی را برای تبلیغات ریاست جمهوری در خیابان‌ها راه بیاندازد. او با ارابه موسیقی خود شروع به جذب مخاطب کرد و مردم با او همراه شدند. از آن‌جا که این عمل بسیار جالب بود و نتیجه‌ی آن موفقیت آمیز بود، دیگر نامزدهای ریاست جمهوری هم از آن روش استفاده کردند و این روش تبدیل به یک عادت برای کاندیدهای ریاست جمهوری شد.
اثر ارابه موسیقی زمانی جالب می‌شود که بفهمید، مردمی که جذب ارابه موسیقی دن رایس شدند، لزوما به آن کاندید ریاست جمهوری آمریکا اعتقادی نداشتند و بدون اندیشه به مردم دیگر پیوسته بودند. حال بیایید چند مثال برای پدیده فرهنگی و اثر ارابه موسیقی بزنیم تا بیشتر با این مسئله آشنا شوید.
مثال‌هایی از پدیده فرهنگی
همه ما مثال‌های زیر را می‌دانیم یا حداقل یک بار نامشان را شنیده‌ایم. این موارد مثال‌هایی از پدیده فرهنگی هستند که گاهی آنقدر در میان مردم فراگیر می‌شوند که مردم به آن تهاجم فرهنگی هم می‌گویند! اما تمامی آن‌ها برای تبلیغات و سواستفاده از مردم نیست. برخی از آن‌ها با نیت‌های خیری مانند جمع‌آوری پول برای خیریه، شادکردن مردم یا دلایل خوب دیگر انجام می‌شوند. پدیده‌های فرهنگی را می‌شود به چندین دسته تقسیم کرد و نام برد.
بخش موسیقی
ساختن ویدیو برای آهنگ‌های Gangnam Style و Happy
بیشتر مردم آهنگ Gangnam Style از خواننده مطرح کره‌ای PSY را شنیده‌اند. او با رقص معروفش در موزیک ویدیوی این آهنگ توانست برای مدتی پربازدیدترین ویدیوی یوتیوب باشد و بیش از 2 میلیار بازدید داشته باشد. نکته جالب این آهنگ، ساخت ویدیوهایی توسط مردم بود که داشتند با این آهنگ، آن رقص معروف را انجام می‌دادند.
خواننده کره‌ای در حال رقصیدن به سبک Gangnam Style
حتی اگر کسی از خودش هم فیلم نمی‌گرفت، می‌توانستید آن‌ها را در خیابان ببینید که در حال انجام این رقص هستند. این مسئله برای آهنگ Happy از فارل ویلیامز که برای انیمیشن Despicable me ساخته شده بود، تکرار شد. این مسئله یک پدیده فرهنگی است، چون مردم حتی اگر زبان کره‌ای هم بلد نبودند و علاقه‌ای هم نداشتند، برای این‌که دیگران آن رقص را انجام می‌دادند یا آهنگ PSY همه جا پخش شده است، برای یک‌بار هم این آهنگ را شنیده یا با آن رقصیده‌اند.
فرهنگ رپ و هیپ‌هاپ یا کی‌پاپ
رپ و هیپ‌هاپ زبان اعتراضی سیاهپوستان برای دیده شدن و اعتراض به نژاد پرستی بود، اما اشخاص بیشتری به این فرهنگ علاقه‌مند شدند و رپ و هیپ‌هاپ به یک پدیده فرهنگی تبدیل شد. در آن سال‌ها که رپ مختص سیاهپوستان بود، امینم یک سفیدپوست آمریکایی فریاد خود از سختی‌های زندگی‌اش را به زبان رپ بیان کرد و حتی مردمی که اصلا علاقه‌ای به رپ و فرهنگش نداشتند هم با امینم همراه شدند و با او از سختی‌های زندگی گفتند.
فیلم Straight outta compton به خوبی تبدیل شدن رپ به یک پدیده اجتماعی را نشان می‌دهد
فرهنگ رپ و هیپ‌هاپ برای مبارزه با بی‌عدالتی و نابرابری‌ها علیه سیاهپوستان ایجاد شده بود و توانست سلاحی برای مبارزه باشد و کسانی که به این باور، اعتقاد نداشتند هم همراه خود کند.
موسیقی
کی پاپ یا همان پاپ کره‌ای هم به یک پدیده فرهنگی اعتیاد آور تبدیل شده است و همه می‌خواهند ببینند کی پاپ چیست، به همین دلیل یک آهنگ از این موسیقی رنگارنگ می‌شنوند و بر روی موج کی پاپ سواری می‌کنند.
بخش فیلم و تئاتر
جنگ ستارگان
شاید شما هم بدون علاقه، چون دوست شما بسیار از جنگ ستارگان تعریف کرده یا در آمریکا سروصدای زیادی به پا کرده است، جنگ ستارگان را دیده باشید و به موج آن پیوسته باشید. شاید باور نکنید بیشتر کسانی که وارد دنیای جنگ ستارگان (Star Wars) شده‌اند این ژانر را دوست نداشتند و چون دوست یا نزدیکان آن‌ها مجذوبش بودند، شروع به دیدن این سری فیلم کردند. امروزه محصولات جنگ ستارگان از پرفروش‌ترین محصولات فیلم و سریالی است و دنیایش هر روز بزرگ‌تر می‌شود. هری پاتر، دکتر هو، ارباب حلقه‌ها از دیگر پدیده‌های فرهنگی فیلمی و کتابی هستند.
بیبی یودا در سریال ماندالوریان، محبوبیت خاصی نزد طرفداران جنگ ستارگان دارد
بازی تاج و تخت و سریال ویچر
بسیاری از مردم علاقه‌ای به دیدن بازی تاج و تخت در فصل اول نداشتند، اما با بالا رفتن کیفیت داستانی و جذاب شدن
سریال بازی تاج و تخت (Game Of Thrones) در تمام دنیا طرفدار پیدا کرد. بسیاری از مردم حتی برای چند قسمت هم شده این سریال را دیدند، تا ببینند این چیست که همه عالم دیوانه او هستند؟
سریال ویچر نیز با نام تاج و تخت بعدی مطرح شد و همین تبلیغات و نام دادن‌ها، باعث شد
سریال ویچر به صدر جدول نتفلیکس بیاید و مردمی که حتی با دنیای
ویچر و کتاب‌هایش هم آشنا نبودند، این سریال را ببینند.
تئاتر موزیکال همیلتون
لین مانوئل میراندا 7 الی 8 سال از زندگی کاری خودش را برای نوشتن و ساختن
تئاتر موزیکال همیلتون وقف کرد. اولین آهنگ این تئاتر موزیکال، الکساندر همیلتون بود که برای اولین بار در کاخ سفید اجرا شد. در آخر این تئاتر به عنوان یک انقلاب در صنعت تئاتر اعلام شد، چون تا قبل از همیلتون کسی از موسیقی رپ و هیپ‌هاپ در تئاترهای موزیکال برادوِی استفاده نکرده بود.
جرج واشنگتن تئاتر همیلتون یک سیاهپوست بود
با مشهور شدن همیلتون که داستان پدر سرمایه‌گذاری آمریکا را بیان می‌کند، مردم شروع به حرف زدن درباره‌ی همیلتون کردند و بلیط‌های تقریبا تبدیل به طلا شد. لین مانوئل میراندا حرف خود را به سبک خاصی زد، از این رو آهنگ‌های همیلتون را مردم حفظ می‌کردند و می‌خواندند. برایش انیمیشن می‌ساختند، آهنگ‌ها را بازخوانی می‌کردند تا تئاتر موزیکال همیلتون تبدیل به یک پدیده اجتماعی شود.
بخش اجتماعی
چالش سطل آب یخ
این چالش را شاید یادتان باشد. کسانی که یک سطل آب یخ را روی خود خالی می‌کردند، مبلغی به خیریه می‌دادند و چند نفر دیگر را به چالش دعوت می‌کردند. شاید حتی اگر خودتان هم نمی‌خواستید در این چالش باشید چون دیگران شما را دعوت می‌کردند، خوشتان می‌آمد و در این چالش شرکت می‌کردید.
معمولا در این چالش‌ها و پدیده‌های فرهنگی، افراد معروف و سلبریتی‌ها نقش مهمی دارند، چون مردم حرف افراد معروف را راحت‌تر و بدون اندیشه می‌پذیرند. شاید حضور افرادی مانند بیل گیتس، تیلور سوییفت، لبرون جیمز، مارک زوکربرگ و دیگر سلبریتی‌ها این چالش را به یک پدیده فرهنگی تبدیل کرد. برخی از هنرمندان ایرانی هم آب را به درختان دادند و اعلام کردند آب را هدر ندهیم. این چالش برای آشنایی مردم با بیماری ALS طراحی شده بود.
اینفلوئنسرها و چالش‌ها
چند بار شده است بدون این‌که درباره رستورانی تحقیق کرده باشید، به رستورانی بروید که یک اینفلوئنسر معرفی کرده است یا در مسابقه و چالشی شرکت کنید که آن‌ها معرفی کرده‌اند؟ اینفلوئنسرها از آن‌جا که مخاطبان خود را دارند از اثر ارابه موسیقی و پدیده فرهنگی در راستای درآمدزایی خودشان استفاده می‌کنند. گاهی آن‌ها چالش عکس بدون آرایش می‌گذارند و گاهی چالش عکس پیری و کودکی و ....
چالش old-face بر روی جیم پارسونز بازیگر سریال Bignang Theory
برنامه‌هایی مانند اینستاگرام، اسنپ‌چت، تلگرام، تیک تاک، لایکی و ... که این اینفلوئسرها از بسترشان استفاده می‌کنند، خود یک پدیده فرهنگی هستند. برای مثال چون امروزه همه اینستاگرام دارند، شما هم باید اینستاگرام داشته باشید. به همین دلیل اینستاگرام را بر روی موبایل نصب می‌کنید، بدون این‌که حتی به آن نیازی داشته باشید.
سفر رفتن و تحقیق نکردن
در سفر هم گاهی شما دچار پدیده فرهنگی می‌شوید. برای مثال به جاها و مکان‌های دیدنی می‌روید که علاقه‌ای به آن ندارید، اما چون همه آن‌جا را پیشنهاد می‌کنند، شما هم به آن مکان می‌روید. اینفلوئنسرهای سفری اقامتگاهی را معرفی می‌کنند و بدون این‌که درباره‌ی امکانات اقامتگاه تحقیق کنید آن را رزرو می‌کنید. شاید اگر در ایران باشید، سفر به ترکیه و دیدن جاهای دیدنی استانبول برای اولی سفر خارجی‌تان پیشنهاد شود یا در خارج باشید و بخواهید طعم یک سفر متفاوت را بچشید، هند را پیشنهاد دهند.
در نهایت، امروزه که شبکه‌های اجتماعی حرف اول را می‌زند، پدیده فرهنگی ممکن است برای شما در هر لحظه رخ دهد و شما پای در وادی اثر ارابه موسیقی بگذارید. شما در کدام پدیده فرهنگی حضور داشتید یا هنوز هم در آن شرکت دارید؟ در
قسمت نظرات برایمان بنویسید.