کولوسئوم و حقایق جالب درباره آن

فیلم گلادیتور را دیده‌اید؟ فیلمی که با بازی واکین فینیکس و راسل کرو جنگ‌های خونین گلادیاتورها را به زیبایی هرچه تمام‌تر به تصویر کشید. اگرچه ما در دوران رم باستان حضور نداشتیم، اما با دیدن این فیلم متوجه می‌شویم که کولوسئوم چه جایگاه عظیمی در بین مردم و امپراتوری رم داشت. اینجا برای مردم به عنوان جایی سرگرم‌کننده و برای گلادیاتورها به عنوان جهنم شناخته می‌شد. کولوسئوم که به آرنا (Arena) هم شهرت دارد، در دنیای امروزی دروازه ورود به دوران باستان است. برای فهمیدن حقایقی جالب درباره آرنا، همراه ما باشید.

استفاده از کولوسئوم برای جنگ‌های دریایی

به نقل از Walks inside Rome، برخی بناهای بزرگ شهر رم کانال‌های آبی زیرزمینی و قنات داشتند. برخی مورخین باور دارند کانال‌ها محلی برای جنگ قایق‌های کوچک بوده است! از این گذشته رم باستان به لوله‌کشی‌های پیشرفته‌اش شهرت داشت و وجود چنین نزاع‌هایی خیلی بعید به نظر نمی‌رسد.
اینکه آیا از کانال‌های آبی کولوسئوم برای چنین نزاع‌های کوچکی استفاده می‌شد یا نه، بین تاریخ‌نگاران اختلاف نظر وجود دارد. البته اگر جنگ‌های آبی هم در کانال‌ها اتفاق افتاده باشد، احتمالا خیلی پر طرفدار نبود چون مردم ترجیح می‌دادند وقتشان را صرف دیدن مسابقات خونین کنند.

نام متفاوت کولوسئوم تا قبل از قرون وسطی

در تمام دنیا به این آمفی تئاتر بزرگ کولوسئوم می‌گویند. اما رمی‌های باستان تا قبل از قرون وسطی چنین نامی را انتخاب نکرده بودند و در عوض به آن «آمفی تئاتر فلاوین» می‌گفتند. دلیل انتخاب چنین اسمی به این خاطر است که آرنا در زمان دو پادشاه بزرگ آن زمان یعنی وسپاسین و تیتوس ساخته شد که هر دو از خاندان فلاوین بودند.
تا قبل از دوران قرون وسطی، به اینجا کولوسئوم نمی‌گفتند و برخی معتقدند کولوسئوم از عبارت لاتین "Colis Eum? “که به انگلیسی به معنای Do you love him? (دوستش داری؟)، گرفته شده است. در قرون وسطی مجسمه‌ای زیبا نزدیک آمفی تئاتر فلاوین قرار داشت که مردم هنگام مواجهه با آن چنین سوال را از یکدیگر می‌پرسیدند. بعدها مجسمه و سوال رایج به عنوان نماد آرنا شناخته شد و آمفی تئاتر مرگبار به کولوسئوم مشهور شد.

نبرد امپراتور رم با گلادیاتورها

مردم رم عاشق تماشای نبرد گلادیاتورها بودند و امپراتور هم در کنار مردم از تماشای نبردهای خونین لذت می‌برد. اما کومودوس امپراتور رم که محبوبیت زیادی در بین مردم نداشت، وارد کولوسئوم شد و با گلادیاتورها مبارزه کرد. البته او برای زنده ماندن، دستور داد به گلادیاتورها شمشیر چوبی بدهند! وی قصد داشت با چنین کار ناجوانمردانه‌ای محبوبیت خود و اعتماد به نفسش را افزایش دهد.
اما در فیلم گلادیاتور داستان طور دیگری رقم خورد و امپراتور کشته شد. در اواخر فیلم، گلادیاتور اصلی داستان (راسل کرو) تمام دشمنان خود را شکست داده بود. سپس کومودوس (واکین فینیکس) وارد آرنا شد و با راسل کرو جنگید. در نهایت هم هر دو نفر در این مبارزه خونین کشته شدند.

کومودوس پادشاه رم

ارواح سرگردان!

تقریبا تمام مورخان درباره این موضوع اتفاق نظر دارند؛ صدها هزار نفر در کولوسئوم کشته شده‌اند. تخمین زده‌اند 500 هزار نفر و بالای 1 میلیون حیوان وحشی نظیر شیر و ببر، برای سرگرمی رمی‌ها سلاخی شده‌اند! اگرچه شاید خیلی از مردم بخواهند قضیه را حماسی و گلادیاتورها را دلاورمردانی هیکلی و قدرتمند فرض کنند. اما واقعیت چیز دیگری‌ست چون بیشتر گلادیاتورها برده یا زندانیان لاغر اندامی بودند که صرفا برای سرگرمی مردم روبروی یکدیگر قرار می‌گرفتند.
با این اوصاف، بعید نیست کولوسئوم محل زندگی ارواح گلادیاتورها باشد!

دروازه‌های متعدد برای ورود و خروج مردم

اگر به کنسرت یا تئاتر رفته باشید، می‌دانید که هنگام خروج ممکن است اذیت شوید. فقط 1 یا 2 خروجی برای تخلیه سالن درنظر می‌گیرند و باید احتمالا چند دقیقه‌ای برای ترک سالن صبر کنید. اگر کولوسئوم هم همینقدر خروجی داشت، احتمالا سال‌ها طول می‌کشید که هزاران نفر از آن خارج شوند! با اینکه آرنا ظرفیت 87 هزار تماشاگر را دارد، اما رمی‌ها با مشکل شلوغی رفت و آمد روبرو نبودند چون 76 دروازه دور تا دور آرنا قرار داشت.

ظاهر متفاوت کولوسئوم در زمان باستان

هرکسی با نگاه کردن به خرابه‌های آرنا، متوجه عظمت اینجا در زمان قدیم می‌شود؛ همچنین رنگ‌آمیزی کولوسئوم هم در زمان باستان عظمت و شکوه خاصی به آن می‌بخشید و اگر در دوران باستان حضور داشتید، بیشتر محو زیبایی‌اش می‌شدید. باستان شناسان به تازگی متوجه شدند که بنا رنگ‌آمیزی متنوعی داشت.
گفته می‌شود راهروی کولوسئوم به رنگ‌های آبی روشن، سبز، قرمز و مشکی بود تا فضایی حماسی برای جنگجویان و تماشگران داشته باشد. نقاشی‌هایی هم بر روی دیوارها توسط گلادیاتورها کشیده شده بود که به مرور پاک شده است. جنگجویان تفریح خاصی نداشتند و از سر ناچاری بر روی دیوارها نقش و نگار می‌کشیدند!

نمای داخلی کولوسئوم

فیلم گلادیاتور در کولوسئوم رم فیلمبرداری نشد

بیشتر سکانس‌های فیلم گلادیاتور در کولوسئوم می‌گذرد اما بسیاری از طرفداران فیلم گلادیاتور با شنیدن یک حقیقت احتمالا شوکه می‌شوند؛ اگرچه بودجه در نظر گرفته شده برای ساخت فیلم بسیار زیاد بود، اما در حقیقت سکانس‌های خونین نبرد گلادیاتورها، در این بنای تاریخی مشهور رم فیلمبرداری نشد.
ریدلی اسکات کارگردان فیلم گلادیاتور، قصد داشت از همین جا برای فیلمش استفاده کند و حتی مجوز این کار را هم داشت. اما محیط کولوسئوم آن چیزی که او در سر داشت نبود. به همین دلیل تصمیم گرفت یک آرنای اختصاصی بسازد و فیلمبرداری گلادیاتور را شروع کند.

تمام شهروندان رمی به آرنا دعوت بودند

برخلاف ورزش‌های امروزی که برای تماشای‌شان باید هزینه نسبتا زیادی بپردازید، تماشای مسابقات کولوسئوم برای تمام شهروندان رمی رایگان بود. امپراتورهای رم به دلایل سیاسی و جلب رضایت مردم چنین تصمیمی گرفته بودند. البته مردم خارجی برای تماشای مسابقات باید هزینه‌ نسبتا زیادی پرداخت می‌کردند.
در آن زمان شهروند رم بودن به معنای تولد در رم نبود؛ بلکه پدر و مادر فرد هم باید اصالت رمی داشتند. البته در اواخر دوران امپراتوری رم، اخذ تابعیت رم بسیار آسان‌تر شد و بسیاری از مردم تمدن‌های دیگر، شهروند رم شدند.

ساختمان قدیمی اما محکم

ساختمان کولوسئوم تقریبا 2000 سال پیش یعنی 72 سال بعد از میلاد مسیح ساخته شد. اما موضوع شگفت انگیز این است که در مقایسه با بناهای باستانی دیگر، کولوسئوم از حوادث طبیعی در امان مانده و شاکله اصلی خود را حفظ کرده است.

ساختمان کولوسئوم

باقی ماندن تنها یک سوم از ساختمان آرنا

با دیدن قسمتی از ساختمان آرنا، می‌توانید به راحتی شاکله اصلی ساختمان را ذهن‌تان تصور کنید. مورخان باور دارند امروزه فقط یک سوم از ساختمان اینجا باقی مانده و شاید اگر بقیه قسمت‌ها هم وجود داشت، احتمالا ظاهری متفاوت از تصور ما داشت.
قبل از اینکه به حفظ آثار تاریخی علاقه‌ای پیدا شود، از خرابه‌های اینجا برای ساخت بناهای دیگر استفاده شد. مثلا برای ساختن کلیسای سن پیتر و پالازو باربرینی، از مصالح کولوسئوم استفاده شده است.