برج
گنبد قابوس که برای گنبدیها به میل معروف است، از میراثهای باارزش کشور ماست که شاید در میان زرق و برق سایر بناهای تاریخی کشورمان، از یاد رفته باشد. این بنای آجری محکم، قدمت 1000 ساله دارد و بلندترین برج تمام آجری جهان است. برای آشنا شدن با برج گنبد قابوس، با
اسمارتیز همراه باشید.
شاید اینها را هم بپسندید!
بهترین زمان سفر به برج گنبد قابوس
آب و هوای خوب و دوست داشتنی گنبد کاووس در فصل بهار، خیلی از مسافران را به این شهر میکشاند. تعطیلات نوروزی، فرصت خوبی برای بازدید از این بنای تاریخی زیباست. فصل تابستان، به دلیل گرمای هوا، گردشگران کمتری را به این منطقه میکشاند. اما فصل پاییز برای کسانی که میخواهند در محیطی خلوت بازدید انجام دهند و همچنین با جادههای شلوغ سر و کار نداشته باشند، انتخاب مناسبی است. آب و هوا معتدل و دلچسب است و میتوانید طبیعت پاییزی زیبای اطراف گنبد کاووس را هم ببینید. به دلیل سرمای هوا در فصل زمستان، گنبد کاووس مسافران زیادی ندارد. به دلیل برف و باران و خطرات جاده، پیشنهاد ما این است که در فصل زمستان سفر نکنید.
راههای دسترسی به برج گنبد قابوس
آدرس: گنبد کاووس، میدان فروغی، بلوار امام خمینی، باغ ملی، برج گنبد قابوس
برج گنبد قابوس، در شمال شهر گنبد کاووس و در میان پارک با صفایی به نام باغ ملی قرار گرفته است. برای پیدا کردن این برج با مشکلی مواجه نخواهید شد چون از خیلی از مسیرهای اصلی شهر میتوانید برای رفتن به باغ ملی استفاده کنید. شما میتوانید از سمت میدان فروغی، به بلوار امام خمینی وارد شوید و در سمت چپ خود برج را مشاهده کنید. خیابان جمهوری، قابوس و خیام شمالی راههای دیگر رسیدن به برج قابوس است. گنبد کاووس شهر کوچکی است، برای بازدید هم میتوانید از اتومبیل شخصی و هم تاکسی استفاده کنید.
هزینه بلیط و ساعات دسترسی
قیمت بلیط برای گردشگران داخلی: 5 هزار تومان
قیمت بلیط برای اتباع خارجی: 50 هزار تومان
دانستنیهای قبل از دیدن برج گنبد قابوس
- تاریخ ساخت این بنا به سده چهارم هجری برمیگردد. در آن زمان کاووس ابن وشمگیر از سلسله آل زیار فرمانروای بخش شمالی ایران بوده و از کتیبهی آجری با خط کوفی که دور تا دور این بنا نصب شده میدانیم که برج قابوس به دستور مستقیم همین فرمانروا ساخته شده است.
- همانطور که اشاره کردیم، این برج بلندترین برج تمام آجری در جهان است. معماری این بنا، علاوه بر این که کاملا به سبک ایرانی ساخته شده، مرز میان شیوهی خراسانی و رازی است. یکی از ویژگیهای سبک رازی، استفاده از آجر با کیفیت است که به وضوح در این بنا مشاهده میشود.
- اگر روی سنگ سفید جلوی ورودی گنبد بایستید و حرف بزنید، اکوی صدای خودتان را میشنوید!
- پایتخت حکومت آل زیار، جرجان کهن یا همان گرگان بوده است. گنبد کاووس در حومهی پایتخت قرار داشته است.
- اما بر سر جواب این سوال که برج قابوس برای چه ساخته شده اختلاف نظرها زیاد است. بسیاری اعتقاد دارند که این بنا برای قرار دادن آرامگاه قابوس ابن وشمگیر ساخته شده، با این حال کاوشهایی که در این مکان انجام شده هیچ کدام به پیدا کردن اثری از کالبد قابوس ابن وشمگیر ختم نشدند. البته نظر برخی این است که کالبد این پادشاه را در یک تابوت شیشهای از سقف آویزان کرده بودند و از روزنهای که در قسمت شرق بنا قرار داده شده، اولین پرتوهای طلوع خورشید بر پیکر این پادشاه میتابیده است.
- اما به احتمال زیاد، این بنا فقط برای نمایش شکوه و جلال پادشاه بنا شده است. ساختن بناهای باشکوه و منحصر به فرد، همواره راهی برای به جا گذاشتن نام پادشاهان بوده است. این مسئله که برج گنبد قابوس هم به همین دلیل ساخته شده، دور از ذهن نیست.
- به احتمال زیاد، برج گنبد قابوس در زمان حکومت قابوس ابن وشمگیر، برای راهنمایی مسافران و به عنوان نشانهی ورود به جرجان که در آن زمان پایتخت بوده است، استفاده میشده است. در بالای این برج بلند، آتش روشن میکردند تا راه را برای مسافران روشن کند.
- برج گنبد قابوس، دو قسمت دارد. قسمت اول پایبست و بدنه و قسمت دوم گنبد آن است. ارتفاع ساختمان این برج 55 متر است که اگر بلندی تپهای که بر روی آن ساخته شده است را به آن اضافه کنیم، 70 متر ارتفاع دارد.
- سرپوش مخروطی شکل این بنا که شکوه آن را چند برابر کرده، 18 متر از ارتفاع برج را به خودش اختصاص داده است. شیب تند این گنبد، باعث میشود آب حاصل از باران بر سقف باقی نماند و بنا آسیبی نبیند. گنبد برج گنبد قابوس، دو پوسته دارد. گنبد درونی آن حالت نیم تخم مرغی دارد و با آجرهای معمولی ساخته شده، اما گنبد بیرونی که حالت مخروطی دارد با آجرهای پخته شدهی قرمز رنگ دنباله دار ساخته شده است. این نوع آجر استحکام فوقالعادهای دارد و در سبک معماری رازی خیلی استفاده میشود. بخش بزرگی از دلیلی که این برج بعد از گذشت بیش از 1000 سال همچنان سالم مانده است، به استحکام این آجرها برمیگردد.
گنبد مخروطی شکل برج گنبد قابوس. کتیبههای نوشته شده در برج را میتوانید مشاهده کنید. - برج گنبد قابوس، تاکنون 3 بار مرمت شده و آخرین مرمت آن در سال 1349 بوده است. تلاش در زیباسازی فضای اطراف برج و افزودن امکانات رفاهی، جلوهی زیباتری به این بنا داده است.
- این بنا در اجلاس سی و ششم یونسکو که در روسیه برگزار شد به عنوان پانزدهمین اثر تاریخی فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شد.
راهنمایی بازدید از برج گنبد قابوس
بازدید از برج گنبد قابوس در تعطیلات نوروز، علاوه بر دیدنیهای جذاب خود برج، صفای دیگری هم دارد. دور تا دور برج در فضای سبز باغ ملی، چادرهای ترکمنی به پا میشود که فرهنگ خود را بر گردشگران عرضه میکنند. چادرهایی که میتوانید در آنها لباس ترکمنی به تن کنید و عکس بگیرید، با صنایع دستی گنبد آشنا شوید، سوغاتیهای خود را تهیه کنید و چادرهایی که خوراکیهای خوشمزه ترکمنی را میتوانید نوش جان کنید. صدای تار و آواز ترکمنها باغ را پر میکند و عطر بورک و بیشمه، آدم را به ضعف میآورد! گنبدیها برای برج زیبای شهر خود، کم نمیگذراند.
چادرهای ترکمنی زیبا برای معرفی رسم و رسومات دوست داشتنی ترکمنی به گردشگران، در پای برج گنبد قابوس بر پا میشوند. برای رفتن به دیدن خود برج، باید از پلکانهای وسیعی که در تپه ساخته شده، بالا برویم. شکوه و عظمتی که در مقابلمان میبینیم، وصف ناپذیر است. یکی از ویژگیهای برج گنبد قابوس این است که اگر چه عناصر زینتی در آن کم به کار گرفته شده، ولی زیبایی و شکوه آن آدم را حیرت زده میکند.
مسیری که برای رسیدن به برج باید طی کنید. با نگاه کردن به بدنهی برج، دو ردیف کتیبه را میبینیم که به صورت کمربندوار دور برج پیچیده شده و آن را زینت بخشیده است. این نوشتهها از سمت طلوع خورشید در شرق آغاز میشوند. قابهای آجری به شکل مستطیل، نوشتهها را قاب گرفتهاند. این مسئله که پس از گذر هزار سال، همچنان نوشتههای کتیبه باقی مانده، خود از شگفتیهای این برج و نشاندهندهی علم بالای معماری و ساختمان سازی ایرانیان در سده چهارم هجری است. نوشتهها به خط کوفی هستند و معنی نوشتههای بر روی آن این است "بنام خداوند بخشنده مهربان، این قصر عالی متعلق به امیر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر است که امر کرد به ساختن آن در حیات خود، به سال 397 قمری و 357 شمسی."
آدم در کنار عظمت و شکوه این برج احساس کوچک بودن میکند. در ورودی برج، در ضلع جنوبی آن قرار گرفته است. دری به ارتفاع 55.5 و عرض 5.1 متر. طاق هلالی شکلی بر سر آن قرار داده شده که مقرنس کاری شده است. این در به سمت جنوب شرقی و محل طلوع آفتاب باز میشود.
در ورودی برج گنبد قابوس برای درک عظمت و شکوه این بنا، کافیست چشمانتان را ببندید و به هزار سال قبل برگردید. کارگران بدون داشتن هیچ امکاناتی، بلندترین برج آجریای را ساختند که بعد از گذشت بیش از هزار سال روی دست آن ساخته نشده. آجرهای قرمز محکم و معماریای که چنان برج را محکم کرده که سیل و طوفان و حتی زلزله هم نتوانستند آن را از جای خود تکان بدهند! برج گنبد قابوس، دو زلزلهی 6 ریشتری را از سر گذرانده و حتی یکی از آجرهایش هم ترک برنداشته است.
تنها چیزی که به این برج آسیب رسانده، دستهای بشر است. یکی از داستانهایی که در مورد برج گنبد قابوس گفته شده، این است که در زیر آن کانالی طویل و وسیع به سمت مرزهای روسیه ساخته شده است و همچنین گنجهای زیادی در آن وجود دارد. به هر حال این شایعات باعث شد که کاوشهای زیادی برای پیدا کردن گنجهای باستانی بر این برج انجام شود. در نتیجهی این کاوشها، تمامی قسمتهای کف برج، تخریب شده است. این کاوشها نشان داد که تپهای که برج بر آن واقع شده، در واقع تپهای مصنوعی است و پایههای برج تا اعماق آن ادامه دارد.
صحنهای زیبا از برج گنبد قابوس در غروب آفتاب. برج گنبد قابوس، زینتهای زیادی برای چشمهایمان ندارد اما، نوازشی بر روی غرور ملی ماست. ملتی که علم ساخت چنین بنایی را، در زمانی که خیلی از تمدنها هنوز به وجود نیامده بود، داشتند و آن را به بهترین شکل اجرا کردند. امیدوارم که ما بتوانیم از این میراث ارزشمند گذشتگانمان به خوبی مراقبت کنیم.