برای دیدن
جمعه مسجد اردبیل، به محله پیر شمس الدین میرویم. درست بر بالای تپه گورستانی، جایی که اشکانیان قرنها پیش آتشکدهای بر پاکردند و عبادتگاهی شد برای زرتشتیان، سلجوقیان آمدند و کنار زرتشتیان، عبادتگاه خود را برپا کردند و عبادتگاهی شد برای مسلمانان، جمعه مسجد اردبیل، حال و هوای عجیبی دارد. بنایی که هم آتش و دعای زرتشتیان را دیده است و هم محراب و معبد و حمد و ثنا مسلمانان. با
اسمارتیز همراه باشید تا درباره جمعه مسجد اردبیل بیشتر بدانیم.
شاید اینها را هم بپسندید!
بهترین زمان دیدن مسجد جمعه اردبیل
شش ماه اول سال، فصل سفر به اردبیل است. برخلاف بیشتر ایران که تابستانهای گرمی دارند و نام تابستان آدم را یاد گرما و لباسهای خنک میاندازد. اردبیل به شهر بدون کولر شهرت دارد. تابستانهای خنک و مطبوعی دارد و نیمه دوم سال، مخصوصا زمستانش سرد و برفی است که سفر به اردبیل را پیشنهاد نمیکنیم.
راههای دسترسی به جمعه مسجد اردبیل
باید خودتان را زمینی یا هوایی به اردبیل، به شهری در میانه کوههای سبلان برسانید. مسیر زمینی با ماشین شخصی یا اتوبوس اتوبان کرج، زنجان و قزوین است تا به آزاد راه زنجان به تبریز برسید و با کمک تابلوها به سمت خروجی اردبیل بروید. به شمال شرقی اردبیل بروید، از آنجا به کوچه عبدالله شاه بروید و به سمت کوچه پیر شمس الدین، بین این دو کوچه، مسیر تپه گورستانی را که بگیرید، جمعه مسجد اردبیل خودنمایی میکند.
هزینه بلیط و زمان بازدید از جمعه مسجد اردبیل
بازدید از جمعه مسجد اردبیل رایگان است. زمان بازدید در طول روز که روشنایی وجود دارد. اما تا نماز مغرب و عشا مسجد باز است.
دانستنیهای قبل سفر به جمعه مسجد اردبیل
- جمعه مسجد اردبیل از قدیمیترین مساجد شمال غرب ایران است که به گفته بیوک
جامعی کنار آتشکدهای قرار گرفته بوده و حتی مسجد روی بخشی از بنای آتشکده،
ساخته شده است.
- جمعه مسجد اردبیل، بنای عظیمی با طاق و ایوان و حیاط بود که در حمله مغولان
به ایران در سال 620 هجری ویران شد و تنها بخشی از مسجد سالم ماند و جمعه
مسجد کنونی بازمانده آن دوران است. این مسجد، آخرین بار در دوره ایلخانیان
مورد مرمت قرار گرفت.
- گفته شده جمعه مسجد اردبیل بازمانده بنای عظیمی بوده در دوران مختلف
اسلامی، دوره سلجوقیان بنا شده و تا دوره صفویان آباد بوده است و در برخی
کتب تاریخی از این مسجد به نام مسجد جامع هم یاد شده است.
- مساجد دوره سلجوقیان چهار ایوانی بوده است، اما این مسجد با معماری متفاوت از دوره سلجوقیان ساخته شده است.
- با کاوشهای مختلف در طی سالیان و خاکبرداری، سرستونها و قسمتی از دیوار
شبستان عهد عتیق که به دوره ایلخانیان تعلق داشت استخراج شد و اطلاعات خوبی
از نحوه تکمیل و نحوه ساخت مسجد بهدست آمد که در آینده به صورت منبعی به
تدوین در میآید.
- بنای مکعبی فعلی از مسجد، فقط شامل گنبد خانه و ایوان مسجد بزرگ است.
راهنمای بازدید از جمعه مسجد اردبیل
وارد حیاط مسجد میشوید، فضایی مکعبی میبینید و ستونهای کوچک و بزرگ روی سطح حیاط که در طی این سالها کاوشگرانی آنها را استخراج کردهاند و همچنان هم در حال کاوش هستند. در قسمتی از حیاط که در کاوشهای اخیر که به کاوش لایه هفتم اشاره شده، فضایی در حیاط وجود دارد که طبق نظر باستان شناسان، جایی شبیه به محل پختن آجر بوده است. اینکه مسجدی در داخل خودش آجر پزی داشته باشد، نشان از بنایی عظیم است. در عظمت بنا گفته شده است که عظمت و بزرگیش ممکن است از هگمتانه همدان هم عظیمتر باشد. از آنجایی که هنوز عملیات کاوش تکمیل نشده، بسیاری از اطلاعات در حد فرضیههایی قوی هستند.
در حیاط قدمی بزنید و مناره آجری را از دور ببینید. مناره به نسبت بزرگی است. استوانهای به قطر 5 متر، بر روی بدنه مناره کتیبهای متعلق به اوزون حسن آق قویونلو است که زمانش به سال 878 هجری برمیگردد. گویا کتیبه از جای دیگری به این مناره منتقل شده و هنگام ساخت مسجد و مناره نبوده و متن آن ارتباطی به مسجد ندارد. بیشتر بنای مسجد تا چشم کار میکند آجر است و اندکی کاشیکاری جهت تزیین که بسیاری از این تزیینات به مرور زمان و مرمت نشدن از بین رفته است.
مناره و کتیبه روی آن
اگر داخل مسجد شوید و زیر گنبد را ببینید، تزییناتی با شکل گل، داخل اشکال هندسی چند ضلعی را میبینید که بخش اعظم آن و رنگها از بین رفته است. نقش و طرح گل و ترنج شباهت زیادی به تزییات گنبد سلطانیه دارد.
تزیینات گنبد جمعه مسجد اردبیل
مسجد محراب بزرگ و مرتفعی دارد که در دوره ایلخانیان با گچبریهایی زیبا و مقرنسکاریها ساخته شد و محراب کوچک که در زیر این محراب قرار داشت در دوره سلجوقیان ساخته شده بود و آثار باقیمانده دوره سلجوقی مشهود است.
در بین طاقهای مسجد کانالهایی برای ارتباط بین شبستان و نمازخانه وجود داشت. در حال حاضر اهالی محل در ایوان، کنار گنبدخانه نماز جماعت میخوانند و بهعنوان مسجد استفاده میکنند. مراسم آیینی هم در روزهای ماه محرم در مسجد برقرار است. مسجد فعلی با پایه ستونهایی از دوره قاجار سرپاست و بهدلیل نزدیکی به جاده و پیشروی و ساخت و ساز اطرافش در حال تخریب است.