زاگرس در آتش، آخرین وضعیت آتش‌سوزی گسترده در خائیز

در جنوب غربی ایران و غرب استان کهگیلویه و بویراحمد منطقه حفاظت شده کوه خائیز قرار دارد. این منطقه که در رشته کوه زاگرس واقع شده‌است به دلیل شرایط زیست محیطی و آب‌وهوایش، محل زندگی گونه‌های جانوری کمیاب است. متاسفانه از پنجشنبه هفته گذشته آتش‌سوزی عظیمی در کوه خائیز آغاز شد. این آتش‌سوزی علاوه‌بر از بین بردن پوشش گیاهی ناحیه، باعث مرگ حیوانات شده و زندگی بسیاری از جانوران بی‌گناه را هم تهدید می‌کند. در ادامه با اسمارتیز همراه باشید تا از جزئیات و وضعیت آتس‌سوزی مهیب کوه خائیز مطلع شوید.

منطقه حفاظت شده کوه خیز و سرخ که به کوه خائیز معروف است، در مرز استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان قرار دارد. بخشی از منطقه حفاظت شده کوه خائیز در شهرستان گچساران کهگیلویه و بویراحمد و قسمتی از آن نیز در بهبهان خوزستان واقع شده‌است. این منطقه با مساحت 33 هزار و 385 هکتار طی مصوبه شماره 163 شورای عالی حفاظت محیط زیست، در تاریخ 23 دی ماه 1377 در فهرست مناطق حفاظت شده کشور قرار گرفت. پوشش گیاهی منطقه خائیز همانند اکثر مناطق جنگلی زاگرس درخت بلوط است و در کنار آن گیاهانی مانند بنه، کلخنگ، بادام وحشی، ارژن، خوشک، گون و گیاهان دارویی به چشم می‌خورد. کوه خائیز محل زندگی گونه‌های جانوری بسیاری مانند گرگ، گراز، کفتار، شغال، جوجه تیغی، سیاه گوش، پلنگ، خرس قهوه‌ای، انواع پرندگان و گونه خزندگان است. اما کل و بز شاخص‌ترین گونه جانوری این منطقه هستند. تاکنون 90 گونه جانوری در این منطقه شناسایی شده‌اند.

منطقه حفاظت شده خائیز یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های حیات وحش کشور است که 3 پاسگاه محیط‌بانی حفاظت از آن را به عهده دارند. این منطقه در فاصله 15 کیلومتری دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد و از جنوب به بهبهان خوزستان، از شرق به پل پادوک در خیرآباد گچساران و از غرب به سد مارون متصل می‌شود. از جاذبه‌های دیدنی این منطقه کوهستانی و گرمسیری می‌توان به رودخانه و سد مارون، وجود غارهای متعدد، چشمه‌های طبیعی فراوان، پوشش گیاهی متنوع و جانوران گوناگون اشاره کرد. براساس آخرین سرشماری انجام شده، در منطقه حفاظت شده خائیز بیش از 1500 راس کل و بز زندگی می‌کنند. همچنین گونه‌های جانواری کمیابی مانند کاراکال (سیاه گوش)، پلنگ، عقاب، جغد شاخدار و جغد ماهی‌خوار در این منطقه دیده شده‌اند. منطقه کوه خائیز یکی از غنی‌ترین و مهم‌ترین مناطق زیست محیطی ایران است که نقش موثری در اکوسیستم گیاهی و جانوری کشور دارد.

جنگل‌های زاگرس و به‌خصوص قسمت‌های جنوبی آن معمولا در این فصل از سال و با توجه به گرمای شدید هوا طعمه آتش می‌شوند. به تازگی نیز آتش‌سوزی بزرگی قسمت‌های جنوبی و غربی جنگل‌های زاگرس و منطقه کوه خائیز را دربر گرفته‌است. در سال 98 نیز 364 هکتار از جنگل‌های زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد در آتش سوخت. یکی از دلایل اصلی آتش‌سوزی در مراتع زاگرس عوامل انسانی و کشاورزانی هستند که کاه و کلش مزارع خود را آتش می‌زنند. آتش‌سوزی کوه خائیز دهدشت از روز پنجشنبه 8 خرداد 99 آغاز شد و با کمک وزش باد و گرمای هوا به سرعت بخش‌های وسیعی از منطقه خائیز گرفتار آتش شد. حسینی پرور بخشدار مرکزی کهگیلویه اعلام کرد که حدود ساعت 19 پنجشنبه، دهیار روستای پادوک طی تماس تلفنی آتش‌سوزی کوه خائیز را اعلام کرده‌است.

به گفته مسئولان استان کهگیلویه و بویراحمد، آتش‌سوزی از سمت روستای پادوک وارد این استان شده و سریعا به سایر مناطق استان گسترش پیدا کرده‌است. اما روح‌الله عزیزی رییس اداره محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که منشا شروع آتش‌سوزی در بهبهان خوزستان بوده و چون به موقع مهار نشده به ارتفاعات خائیز رسیده و به سرعت در حال گسترش است. وی همچنین افزود که پوشش منطقه‌ای که طعمه حریق شده بیشتر مرتعی است و اگر آتش به موقع مهار و خاموش نشود به ضلع شمالی  منطقه خائیز که دارای پوشش جنگلی بلوط، بنه و بادام کوهی است سرایت می‌کند. در این صورت به دلیل بافت جنگلی منطقه، گسترش آتش سریع‌تر و مهار آن سخت‌تر می‌شود. همچنین خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد خواهد شد.

گفته می‌شود که اختلاف دو دامدار عشایر در حاشیه کوه خائیز علت شروع آتش‌سوزی در این منطقه حفاظت شده بوده‌است. روز گذشته مدیرکل محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد از شناسایی عامل آتش‌سوزی جنگل‌های خائیز خبر داد. وی همچنین گفت که اقدامات قضایی علیه او صورت می‌گیرد و شکایتی از این فرد به دادگستری خوزستان ارسال شده‌است. هنوز علت و جزئیات شروع آتش‌سوزی مشخص نیست. آن‌طور که به نظر می‌رسد آتش‌سوزی ابتدا در خارج از محدوده منطقه حفاظت شده کوه خائیز آغاز شده‌است اما به دلیل عملکرد ضعیف مسئولان استان خوزستان، آتش در لحظات اولیه مهار نشده و به کوه خائیز سرایت کرد. محمدعلی آروس معاون فرماندار کهگیلویه اعلام کرد که منطقه حفاظت شده خائیز در وضعیت فوق‌العاده بحرانی قرار گرفته‌است.

مدیرکل محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد در سخنان خود گفت که اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهبهان برای خاموش کردن آتش در لحظات اولیه شروع آتش‌سوزی سهل انگاری کردند و به این دلیل شعله‌های آتش تا این اندازه گسترش یافت. وی در ادامه گفت که در لحظات اولیه شروع آتش‌سوزی فقط افراد محلی و بدون تجهیزات با آتش مبارزه کردند و به دلیل گرمای شدید هوا آتش به سرعت همه جا را فرا گرفت و به خائیز رسید. پس از رسیدن آتش به کوه خائیز، نیروهای امدادی استان کهگیلویه و بویراحمد برای خاموش کردن آتش خائیز دست به کار شدند. اما به دلیل ارتفاعات بدون گذرگاه و دره‌های صعب‌العبور، رسیدن نیروها به مناطق دچار آتش‌سوزی به سختی امکان‌پذیر بود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که تنها راه مقابله با آتش، استفاده از هلیکوپترهای آب‌پاش است. تجهیزات لازم برای خاموش کردن آتش با بالگرد، روز شنبه به محل آتش‌سوزی رسیدند. معاون اول رئیس جمهور هم روز جمعه در تماس تلفنی با استاندار کهگیلویه و بویراحمد از وزیر دفاع خواست تا امکانات و تجهیزات لازم برای خاموش کردن آتش از قبیل بالگردهای آب‌پاش هرچه سریع‌تر به محل آتش‌سوزی اعزام شوند. همچنین مسئولان استان کهگیلویه و بویراحمد از مردم محلی و ساکنان روستاهای اطراف برای خاموش کردن آتش درخواست کمک کردند. مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد هم از تامین 30 دستگاه دمنده از استان‌های همجوار خبر داد.

خوشبختانه با رسیدن بالگردهای آب‌پاش، کار مهار آتش‌سوزی کوه خائیز با سرعت ادامه پیدا کرد. در عصر روز شنبه 10 خرداد، فرماندار کهگیلویه اعلام کرد که با حضور بالگردهای آب‌پاش، عملیات خاموش کردن آتش در کوه خائیز با موفقیت انجام شد و مهار اولیه آتش‌سوزی انجام شده‌است. البته وی در ادامه گفت که احتمال شعله‌ور شدن مجدد آتش در این منطقه وجود دارد و نیروهای اطفا حریق همچنان در منطقه حضور خواهند داشت. اما از ساعات اولیه امروز خبرهایی از شروع مجدد آتش‌سوزی از سمت بهبهان منتشر شد. طبق گفته مسئولان به دلیل وزش باد در منطقه، احتمال شعله‌ور شدن مجدد آتش وجود داشت. مسئولان از صبح 11 خرداد نیروهای انسانی را برای مهار مجدد آتش‌سوزی، سازماندهی کردند و از مردم هم خواستند که برای خاموش کردن آتش کمک کنند. رئیس محیط زیست کهگیلویه از مردم درخواست کرد تا ساعت 6 صبح 11 خرداد برای خاموش کردن آتش در روستای آبکاسه در حاشیه کوه خائیز جمع شوند.

از آن‌جا که آتش‌سوزی کوه خائیز همچنان ادامه دارد، نمی‌توان برآورد دقیقی از خسارات وارد شده به دست آورد. منطقه حفاظت شده خائیز یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های کشور برای گونه‌های گیاهی و جانوری است. متاسفانه در روزهای اخیر تصاویر دردناکی از نابودی پوشش گیاهی و جانوران گوناگون منتشر شده‌است که نشان دهنده آسیب‌های فراوانی است که آتش‌سوزی به منطقه خائیز وارد کرده‌است. براساس ارزیابی‌های اولیه گفته می‌شود که تاکنون بیش از 250 هکتار از جنگل‌ها و مراتع سرسبز زاگرس طعمه حریق شده‌اند و آتش‌سوزی همچنان ادامه دارد.