کلیسای وانک بزرگترین و مهم‌ترین کلیسای اصفهان در محله‌ی جلفا است که با مهاجرت جمعیت ارمنی دشت آرارات در طی جنگ‌های صفویان و عثمانی‌ها به اصفهان در دوران شاه عباس دوم ساخته شد. معماری ایرانی ارمنی کلیسای وانک جز معماری‌های منحصر به فرد در عالم است. کلیسای وانک اصفهان نه تنها در ایران بلکه در میان ارمنی‌های سراسر جهان شهرت دارد. نقاشی‌ها و تذهیب‌ها و طلاکاری‌های صحن و محراب کلیسای وانک از زیباترین تصاویر جهان مسیحیت است.
بهترین زمان دیدن کلیسای وانک
دیدن کلیسای وانک در فصل بهار بهترین تجربه‌ی ممکن در
سفر به اصفهان است. زیرا خبری از گرمای طاقت‌فرسای اصفهان و سرمای خشک این شهر در حین گشت و گذار بین نقاشی‌های زیبای کلیسا نیست. هر ساله در ایام نوروز و از سوم تا نهم اردیبهشت ماه، شهرداری اصفهان تورهای رایگان اصفهان گردی دایر می‌کند که بازدید از کلیسای وانک نیز در این تورها حتما گنجانده می‌شود. اوایل پاییز و اواخر تابستان نیز اصفهان سرشار از گردشگرانی با ملیت‌های مختلف است که در خنکای خوش این روزها محو صحنه‌های بی‌همتای آفرینش انسان و داستان‌های مذهبی به تصویر کشیده شده در کلیسای وانک می‌شوند.
شاید اینها را هم بپسندید!
آدرس و راه‌های دسترسی به کلیسای وانک
برای دیدن کلیسای وانک اصفهان باید به محله‌ی قدیمی و باصفای جلفا برویم، جایی که به گفته‌ی قریب به اتفاق گردشگران این شهر، زمان در آن متوقف شده و بازدیدکنندگان خود را در تونل زمان به سال‌ها پیش می‌برد. پیدا کردن خیابان کلیسا در محله‌ی جلفا کار چندان سختی نیست، در حقیقت قسمت سخت ماجرا پیدا کردن جای پارک ماشین است. گرچه به‌هرحال در کوچه‌پس‌کوچه‌های اطراف با کمی فاصله و پیاده روی امکان پارک ماشین وجود دارد.
آدرس کلیسای وانک: محله جلفا
کلیسای وانک زیباترین کلیسای اصفهان از نظر نقاشی‌های تاریخی و تزیینات داخلی آن به شمار می‌رود | عکس: امیر میردامادی
هزینه‌ی بلیت و ساعات دسترسی به کلیسای وانک
برای بازدید از کلیسای وانک چه بخواهید و چه نخواهید چیزی حدود 2 ساعت باید وقت گذاشت، زیرا از تماشای نقاشی‌ها و جزئیات بی‌مانند این کلیسا به این راحتی‌ها نمی‌توان گذشت.
هزینه‌ی بلیت اتباع ایرانی و خارجی: 10000 تومان
ساعت بازدید: از 8:30 تا 18:30
دانستنی‌های قبل از دیدن کلیسای وانک - کلیسای وانک مشهورترین کلیسای ایران است.
- بزرگترین و زیباترین کلیسای اصفهان، کلیسای وانک است.
- کلیسای وانک در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است. در طی درگیری شاه عباس
اول صفوی و نیروهای عثمانی بر سر ارمنستان، ارمنی‌های مناطق جنگ‌زده به
پایتخت ایران مهاجرت کرده و در منطقه‌ای ساکن شدند که بعدها به نام وطن خود
جلفا نام نهادند. در همان اوایل مهاجرت شروع به ساخت کلیسایی مانند کلیسای
اعظم منطقه‌ی خود به نام وانک کردند. تاریخ دقیق ساخت کلیسای وانک آمنا
پرگیچ در سال 1655 میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و پیشوائی خلیفه
داوید ارمنی است که در سال 1664 میلادی به پایان رسید.
- مخارج ساخت کلیسای وانک توسط مردم خیر اصفهان که به ارمنی‌های مهاجر کمک‌های فراوانی می‌کردند پرداخت شد.
- تا قبل از قرن هجدهم میلادی در منطقه‌ی جلفا تعداد 24 کلیسا وجود داشته اما
امروزه تنها 13 کلیسا باقی مانده است که کلیسای وانک مهم‌ترین و بزرگترین
آن‌هاست.
- امروزه مساحت کل مجموعه‌ی کلیسای وانک بالغ بر 8731 متر مربع است.
- کلیسای وانک مرکزی برای تربیت کشیش‌ها و خلیفه‌های ارمنی بوده و در‌واقع یک
حوزه علمیه‌ی مسیحی است. کلیسای وانک خانه و مدسه‌ی تعداد زیادی از
بزرگترین راهبان عالی‌مقام ارمنی است در کل ایران است.
- امروزه هنوز هم کلیسای وانک مرکز خلیفه‌گری ارمنیان است. این کلیسا پل
ارتباطی ارمنیان اصفهان و ارمنیان جنوب ایران با هم و البته با سایر
ارمنی‌های جهان است.
- امروزه کلیسای وانک زیباترین کلیسای اصفهان از نظر نقاشی‌های تاریخی و تزیینات داخلی آن به شمار می‌رود.
- معماری کلیسای وانک ترکیبی از معماری ایرانی و ارمنی است. ترکیبی که در دنیا نظیر ندارد و منحصر به فرد ترین ترکیب معماری جهان است.
- نام اصلی کلیسای وانک، آمنا پرکیچ است که در زبان ارمنی به معنی
نجات‌دهنده‌ی مقدس است. این نام از نام کلیسای اعظم سورپ آمنا پرکیچ وانک
در شهر جوغای نخجوان گرفته شده است.
- وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است.
- موزه‌ی کلیسای وانک در‌واقع نه تنها موزه‌ای مهم برای ارمنی‌ها بلکه بزرگترین موزه‌ی اصفهان می‌باشد.کتابخانه‌ی مجموعه‌ی کلیسای وانک از مهم‌ترین مراکز ارمنی‌شناسی در دنیا
می‌باشد. قدمت اسناد و مدارک تاریخی این کتابخانه‌ی کلیسای وانک بالغ بر
چهارصد سال است.
- مقبره‌های چند تن از بزرگان دینی و سیاسی ارمنی در فضای کلیسای وانک دفن است و روزانه مورد بازدید ارمنی‌های زیادی قرار می گیرند.
- در تاریخ 15 دی 1310 کلیسای وانک در فهرست آثار ملی ایران با شماره 85 ثبت شد.
نام اصلی کلیسای وانک، آمنا پرکیچ به معنی نجات‌دهنده‌ی مقدس است
راهنمای بازدید از کلیسای وانک
ورودی اصلی کلیسای وانک در خیابان کلیسای محله‌ی جلفا قرار دارد. ورودی فرعی که معمولا بسته است در پشت کلیسا و قسمت شمالی است. در چوبی و بزرگ ورودی اصلی کلیسای وانک به سردر کاشی‌کاری‌شده‌ی عظیمی آراسته شده است که می‌توانید در آن تمام جزئیبات داخل دِیر اصلی را ببینید. کاشی‌های آبی و لاجوردی و خاکستری این سردر شامل نوشته‌ی "دیر ناجی همگان محلی برای راهبان" می‌باشند. با عبور از این سردر به دالانی با دو اتاق در دو طرف وارد می‌شویم. امروزه این اتاق‌ها به نگهبانی و فروشگاه سوغاتی اختصاص داده شده اند. از پلکان ورودی که بگذریم به محوطه‌ی اصلی کلیسای وانک می‌رسیم. این محوطه شامل برج ناقوس، دیر و کلیسای اصلی و صحن آن با گنبدهای بزرگ و کوچکش، نمازخانه، بنای یادبود شهدای نژادکشی ارامنه، موزه، چاپخانه و کتابخانه می‌باشد که به ترتیب به آن‌ها می‌پردازیم.
برج ناقوس کلیسای وانک
در سمت راست خود ابتدا برج ناقوس کلیسای وانک را می‌بینیم، سازه ای 3 طبقه درست بالای ورودی دیر کلیسا. ساعت عظیمی به وزن 300 کیلوگرم در طبقه‌ی دوم برج ناقوس نصب است و به همین علت به آن برج ساعت نیز می‌گویند. صدای زنگ ساعت این برج چهارگوش عظیم تا چندین کوچه دورتر نیز شنیده می‌شود. در طبقه‌ی بالای برج، درست زیر سقف تاج مانند آن ناقوس عظیم کلیسای وانک آویزان است. تاریخ ساخت برج ناقوس کلیسای وانک را 1310 هجری شمسی می‌دانند. این برج به دست معماری به نام ماردیرُس هُوْناتانیان بنا شده است. کتیبه‌ای از سنگ مرمر در سمت راست برج ناقوس کلیسای وانک با ابعاد 40 در 53 سانتی‌متر قرار دارد و این متن بر آن حک شده است: 'این برج و ساعت آن را ماردیروس گوورگ هوردانانیان در سال 1931 میلادی به یادبود برادر مرحومش که در سال 1924 میلادی فوت کرده ساخته و هدیه کرده است."
گنبدهای کلیسای وانک
اگرچه معماری گنبد در اکثر کلیساهای قدیمی ارمنی مخروطی شکل بوده است، اما گنبدهای کلیسای وانک به علت نزدیکی با معماری اسلامی، مانند گنبدهای مسجد‌های ایران در دوران صفوی به شکل مدور ساخته شده است. گنبد کوچک کلیسای وانک در بخش غربی کلیسا واقع است. جای که محل استقرار و عبادت ارمنی‌ها می‌باشد. این گنبد کوچک بر روی چهار طاق‌نمای بلند در نزدیکی دیواره‌ی غربی به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده است. گنبد بزرگ کلیسای وانک همان گنبدی است که با یک نگاه می‌توان تشخیص داد هیچ شباهتی به گنبدهای کلیسا ندارد و دایره‌وار و ساده بر روی محراب اصلی کلیسا قرار گرفته است، اما گرچه جنس نمای بیرونی این گنبد بزرگ از آجر پخته است، باید داخل صحن شده و نمای داخلی آن را ببینید؛ بهشتی از رنگ‌ها و نقاشی‌های مذهبی که عالم آن‌ها به رنگ لاجوردی است و تزیینات آن طلاکاری شده است. سرتاسر دیوار اطراف صحن را مجموعا هشت پنجره پوشانده است. تصاویر مذهبی داستان‌های آفرینش آدم و حوا، خوردن میوه ممنوعه، مرگ هابیل و غیره در جای‌جای صحن اصلی کلیسای وانک دیده می‌شود.
هنوز هم کلیسای وانک مرکز خلیفه‌گری ارمنیان است | عکس: عباس رضایی
نمازخانه‌ی کلیسای وانک
هر کلیسایی دارای یک یا چند بخش نمازخانه مجزا می‌باشد. نمازخانه‌ی اصلی کلیسای وانک، در واقع ساختمانی با یک شبستان برای عبادت و صحن بزرگی در زیر گنبدخانه به عنوان محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی است. در این بخش زیبای کلیسای وانک بهتر است نگاه دقیق‌تری به محراب بی‌همتای کلیسا با تصویر زیبایی از حضرت مسیح بیندازیم. نقاشی‌های رنگ روغن حیرت‌انگیز کلیسای وانک در سانتی‌متر به سانتی‌متر این کلیسا با رنگ‌هایی تند و زنده و هیجان‌انگیز هوش از سر بینندگان می‌برد. دنیایی از داستان‌های مذهبی بر دیوارها و سقف و طاق‌نماها، طوق گنبد، داخل گنبد و حتی درز بین پنجره‌های کلیسای وانک رسم شده است؛ صحنه‌هایی از بدو تولد تا عروج حضرت عیسی مسیح، روز رستاخیز، داوری روز رستاخیز و بهشت و دوزخ، حضرت مریم و فرشتگان حامی و تقریبا تمام داستان‌هایی که ممکن است درباره‌ی مسیحیت به ذهن‌مان برسد را می‌توانیم در این نقاشی‌های هنرمندانه پیدا کنیم. این‌همه هنر را هوانس مرکوز و کشیش استپانوس و استاد میناس حلق کرده‌اند و هزینه‌ی آن را خواجه آودیک استپانوس تامین کرده است.
بنای یادبود شهدای نژادکشی ارامنه
وارد محوطه حیاط کلیسای وانک که بشویم می‌توانیم در سمت شمال غربی چهار ستون ببینیم که یادبودی مربع شکل تشکیل داده‌اند با برج کوچکی بر فراز خود. تخته سنگهای حکاکی شده با نقش و نگار ارمنی و طرح چشمه جاویدان را می‌توان در اطراف این یادبود دید. یادبودی برای شهدای نسل‌کشی ارامنه به دست دولت عثمانی. بنای این یادبود در سال 1975 به مناسبت شصتمین سالگرد این حادثه‌ی تلخ به همت مهندس آلبِرت آجِمیان ساخته شد.
موزه‌ی کلیسای وانک
در سال 1906 جناب طاطاووس هونانیان در ضلع شمالی کلیسای وانک قسمتی را به عنوان موزه‌ی کلیسا برای نگهداری کتاب‌ها و نسخه‌های خطی و اشیای تاریخی متعلق به ارامنه و تابلوهای رنگ روغن تعبیه کرد. اشیایی که در این موزه به مرور زمان اضافه شده است تنوعی بی‌اندازه جالب و فراوان دارد و چنان است که برای تک‌تک آن‌ها می‌توان ساعت‌ها سخنرانی کرد. جدیدا نیز در سال 1398 قسمتی با نام موزه مردم‌شناسی ارامنه اصفهان به موزه‌ی اصلی کلیسای وانک اضافه شده است.
حتماً سری به موزه‌ی جذاب کلیسای وانک بزنید
چاپخانه‌ی کلیسای وانک
برای چاپ کتاب‌های مذهبی ارامنه نیاز به چاپخانه‌ی جداگانه‌ای بود، به همین سبب خاچاطور کساراتسی که در سال 1620 میلادی به عنوان خلیفه اعظم ارمنیان جلفا به اروپا سفر کرده بود و با چاپ کتاب آشنا شده بود، این چاپخانه را راه‌اندازی کرده و کتاب زبور حضرت داوود را اولین بار در چاپخانه‌ی کلیسای وانک چاپ کرد که مدت یک سال و پنج ماه زمان برد. اما در سال 1770 تا 1790 میلادی به دلایلی با وجود این چاپخانه مخالفت شد و بالاخره آن را به آتش کشیدند. امروزه تعدادی از حروف و قالب‌های باقی‌مانده از این آتش در موزه کلیسای وانک نگهداری می‌شود.
کتابخانه کلیسای وانک
کتاب برای جامعه‌ی ارمنی ایران از بزرگترین و مهم‌ترین دارایی‌ها به حساب می‌آید. کتاب‌هایی که بعضی از ارمنی‌های مهاجر توانسته بودند با خود بیاورند هنوز هم در کتابخانه کلیسای وانک اصفهان نگهداری می‌شود. این کتابخانه در بخش شمالی کلیسای وانک در کنار ساختمان موزه قرار دارد و بیش از سی هزار جلد کتاب به زبان‌های ارمنی، انگلیسی، فارسی و غیره در آن وجود دارد.