نارنجستان قوام، از باغ‌های شهر زیبای شیراز است. این باغ متعلق به خاندان قوام شیراز بود. خاندانی پرقدرت و بانفوذ در دوره قاجاریه. باغ نارنجستان قوام، همانند دیگر عمارت‌ها و باغ‌های شیراز از صفا و زیبایی خاصی برخوردار است. معماری کم‌نظیر داخل عمارت و گل‌کاری راهروی ورودی باغ از ویژگی‌های خاص نارنجستان قوام هستند. یکی از لذت‌بخش‌ترین بخش شیرازگردی دیدار با نارنجستان قوام است.
بهترین زمان دیدن نارنجستان قوام
حیاط باغ نارنجستان قوام گرفته شده از ایوان عمارت | عکس: سپهر محسنی
نارنجستان قوام نسبت به باقی باغ‌های شیراز، خلوت‌تر است. گرچه بازهم ازدحام جمعیت در این باغ بالاست اما در مقایسه با باغ ارم، از وضعیت بهتری برخوردار است. در بهار، به‌دلیل شکوفه زدن گل‌های حیاط باغ، نارنجستان قوام جلوه خاصی به خود می‌گیرد. در روزهای برفی یا بارانی هم زیباست.
بهترین زمان بازدید از شیراز اردیبهشت‌ماه است.اگر به شلوغی اهمیت نمی‌دهید، عید نوروز هم گزینه مناسبی است. اما اگر حساسیت بهاری دارید، پاییز نیز یک زمان مناسب برای شیرازگردی است.
در اردیبهشت ماه، هرکجای شیراز بروید بوی بهار نارنج شما را مست می‌کند و یکی از بهترین و محبوب‌ترین زمان‌های سفر به شیراز است. 15 اردیبهشت ماه، روز شیراز است و مسافران زیادی که در این روز به شیراز می‌روند، با شور و نشاط خاصی روبه‌رو می‌شوند.
عید نوروز هم مسافران زیادی به این شهر می‌آیند و شلوغ‌تر از اردیبهشت می‌شود. احتمالا بخواهید عید نوروز به شیراز بروید. حواس‌تان باشد که در عید نوروز جای سوزن انداختن در نارنجستان قوام نیست. حتی اگر در ساعات ظهر بروید.
پاییز هم انتخاب محبوبی برای شیرازگردی است چرا که برگ درختان فراوانی که در سطح شهر هستند، زرد و سرخ شده و می‌ریزند. هوای شیراز در این فصل مطبوع است اما اواخر پاییز بارندگی‌ها شروع می‌شود.
راه دسترسی به نارنجستان قوام
آدرس: ایران، فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند- نرسیده به خیابان زینبیه (فلکه غدیر)
مسیر دسترسی: از مرکز شهر شیراز به سمت شرق در آزادگان به سوی جاده 5 بروید و جلوتر به سمت راست و دوباره گردش به چپ به طرف آزادگان بکنید. در میدان، از خروجی سوم به طرف بلوار شهدای حج بروید و 1 کیلومتر جلوتر به سوی خیابان بدر ادامه دهید. 500 متر جلوتر به خیابان مثنوی بروید و 1 کیلومتر جلوتر به طرف بلوار سلمان فارسی گردش به راست کنید. 700 متر جلوتر به سوی خیابان زند ادامه دهید و 300 متر بعد، به طرف بلوار زینبیه گردش به چپ کنید. 450 متر جلوتر به طرف خیابان لطفعلی خان زند گردش به راست کنید. 300 متر جلوتر، مقصد در سمت راست خواهد بود.
نارنجستان قوام فاقد پارکینگ است و باید از کوچه‌های اطراف برای پارک خودروی خود استفاده کنید.
هزینه بلیط و ساعات دسترسی
ساعات دسترسی: 8 صبح الی 19 عصر
نارنجستان قوام در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، 21 رمضان شهادت امام علی ، 28 صفر رحلت پیامبر ، 14 خرداد رحلت امام خمینی ، 25 شوال شهادت امام جعفر صادق تعطیل است.
هزینه بلیط برای گردشگران ایرانی: 3000 تومان
هزینه بلیط برای گردشگران خارجی: 20000 تومان
تلفن پاسخگویی: 01732220257
دانستنی‌هایی قبل از دیدن نارنجستان قوام
بخشی از موزه عمارت نارنجستان | عکس: سپهر محسنی
نارنجستان قوام در خیابان لطفعلی خان زند واقع است، خیابانی که از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر شیراز و محل دروازه دولت و دروازه منظر شهر قدیم شیراز بوده است. قدمت این باغ به قاجاریه برمی‌گردد.
خویشاوندی خاندان قوام شیرازی که صاحب این باغ بودند، به ابراهیم خان کلانتر، وزیر کریم خان زند نسبت داده می‌شود. ابراهیم کلانتر شخصی بود که به لطفعلی خان زند خیانت کرد و باعث کشته شدن وی و پایان حکومت زندیه شد.
هنگامی که آقامحمدخان به سلطنت رسید، ابراهیم کلانتر اقوام خود را در ولایات فارس ساکن و در مقام و منصب‌های مختلف نشاند. وقتی اطرافیان فتحعلی‌شاه کودتا کردند، شاه به ابراهیم کلانتر بدگمان شد و دستور قتل وی و همه افراد خانواده‌اش را داد.
علی محمد خان قوام الملک دوم، پسر علی اکبر خان، طرح ساخت عمارت کنونی را می‌دهد اما عمرش کفاف نمی‌دهد و محمد خان قوام الملک سوم، پسر وی، شروع به ادامه ساخت بنا می‌کند. قلا حمام گچینه و سه خانه اطرافش مربوط به نارنجستان قوام بود اما اکنون جدا شده‌اند. نارنجستان قوام، بیرونی خانه قوام بود که از زیرزمین به خانه قوام راه داشت و از آن برای کارهای اداری و پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شد. باغ قوام به‌دلیل انبوه درختان نارنج، نارنجستان قوام نامیده شد.
درِ باغ رو به یک هشتی باز می‌شود. سردر ورودی با آجرکاری زیبایی تزئیین شده است. بر پیشانی ورودی، کتیبه‌ای از جنس مرمر با آیاتی از قرآن تزئیین شده و در دوطرف کتیبه، ابیاتی از آسوده، شاعر شیرازی حک شده است. تاریخ سردر، سال 1305 قمری را نشان می‌دهد یعنی همزمان با پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار. عمارت اصلی باغ در سمت شمال باغ واقع شده. طرح بنا از معماری زندیه تاثیر گرفته شده. روی سقف‌ها به سبک نقاشی‌های دوره زندیه با رنگ و روغن نقاشی شده است. نقاشی بر روی چوب‌های سقف توسط هنرمندان شیرازی انجام شده که سبک خاصی دارند و در بیشتر ساختمان‌های دوره زندیه و قاجاریه شیراز این شیوه مشاهده می‌شود.
اتاق‌های اصلی عمارت و بخاری دیواری شاه‌نشین از جنس سنگ مرمر هستند. روی بخاری، نقش داریوش بزرگ حک شده است. بالای عمارت اصلی، هلالی است که روی آن تصاویر و طرح‌های چشم‌گیری کاشی‌کاری شده.
بین دفترکار حاکم و عمارت اصلی، باغ وسیعی است. در خیابان فاصله بین این دو عمارت حوض بزرگی بنا شده که نمای عمارت در آن منعکس می‌شود. دورتادور حوض و آبراهه، گل‌کاری و درخت‌کاری شده است.
خانه زینت الملک واقع در باغ نارنجستان، منسوب به دختر حبیب‌الله خان زینت الملک است. پس از مرگ زینت الملک، خانه به عبدالله خان قوامی رسید. اما این بنای تاریخی از مالک خریداری شد و هم اکنون به‌عنوان موزه از آن استفاده می‌شود. هنگام جنگ تحمیلی عراق و ایران، خانواده‌های جنگ‌زده در این خانه ساکن شدند و صدماتی به این خانه زدند.
خانه عرقی‌ها در شرق عمارت نارنجستان، یک عمارت برای مکتب خانه بوده است. این بنا جزو بناهای باغ قوام است. ابتدا کاربری این خانه، مکتب‌خانه بود اما به مرور خانواده‌ها از آن به‌عنوان محل عرق‌گیری استفاده کردند به همین دلیل نام خانه عرقی‌ها را برای آن برگزیدند.
فرصت الدوله شیرازی
فرصت الدوله شیرازی، شاعر شیرازی که در جوار آرامگاه حافظ به خاک سپرده شده، در کتاب آثار عجم، باغ قوام را این‌گونه توصیف کرده است:
باغ قوام در محله بالا کفت، بنیاد آن را مرحوم میرزا علی محمد خان قوام الملک نهاده و جناب قوام الملک حالیه باتمام رسانیده، این باغ محل جلوس و حکم معزی الیه است. در سمت شرقی آن تالاری است شاهانه، در دو جنب آن دو راهرو و در جنب آن‌ها دو ارسی پنج دهنه ملوکانه و در دو جنب آن‌ها دو ایوان، تمام عمارات مذکور به آیینه‌های خرد و کلان با آئین است و منفش و نگار الوان با تزیین و در هر یک از سمت جنوب و شمالش بیست و یک طاق نماست و طرف آن دو ایوان و دیگر اتاق‌هاست. حوضی دریاچه مانند دارد که از آب زلال مالامال است و باغچه‌هایش از اشجار نارنج و ریاحین جنت چون کوکب رخشان فروزان.
راهنمای بازدید از نارنجستان قوام
بخشی از تزئیینات سقف عمارت قوام | عکس: سپهر محسنی
ابتدا به گیت بلیط فروشی عمارت می‌رسید. بعد از ورود وارد حیاط زیبای نارنجستان قوام می‌شوید. این حیاط آغشته به بوی خوش و مطبوع و گل‌های زیباست. شما ناخودآگاه محو نظم و زیبایی گل‌کاری وسط حیاط خواهید شد. از هر رنگ و بویی در این حیاط گل و گیاه کاشته شده است. راهرو را قدم می‌زنید تا به عمارت قوام برسید.
چند لحظه‌ای را برای دیدن این شاهکار معماری وقت بگذارید. سپس از یکی از راه‌پله‌ها وارد ایوان شوید. روی دیوارهای ورودی، نقش درباریان قاجاری را خواهید دید. به از پله‌ها که بالا رفتید سقف و دیوار را نگاه کنید. شاهکاری از آیینه‌کاری در ایران زمین. آیینه‌های کوچک و بزرگ با رنگ‌های مختلف. واقعا زیبا هستند. سپس وارد کاخ شوید. به همه اتاق‌های طبقه پایین و بالا بروید و از زیبایی‌ها لذت ببرید.
درون عمارت، درواقع یک موزه با معماری بی‌نظیر است. من هرچه از کاشی‌کاری‌ها و آیینه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌ها و نقاشی‌ها و معماری این عمارت بگویم، کم گفته‌ام. دیدن عمارت نارنجستان قوام، از شانس‌های هر گردشگر است. موزه تقریبا جامعی درون عمارت هست که وسایل قدیمی درباریان را هنوز نگه‌داشته‌اند.
بعد از دیدن کاخ به ضلع جنوب غربی باغ قوام بروید تا به خانه زینت‌الملک برسید. این خانه نیز موزه است و می‌توانید از وسایل آن دیدن کنید. موزه یا عمارت قوام به عنوان دارالحکومه و محل پذیرایی از مهمانان و خانه زینت الملک به عنوان اندرونی مورد استفاده بوده است.
اگر خسته شدید روبه‌روی عمارت اصلی و کنار حوض بنشینید تا نفسی تازه کنید.