کمتر کسی را می‌توان دید که از کشف دنیای زیرآب‌ها هیجان‌زده نشود! اکوسیستمی که ظرف چند دقیقه می‌توان از دیدن انواع موجودات بی‌نظیرش شگفت‌زده شد. اما غواصی برای بسیاری تجربه‌ای دور از دسترس، پرهزینه و حتی خطرناک به نظر می‌رسد. ما در این بخش از آکادمی سفر، به سراغ بهزاد دانا رفته‌ایم تا بهتر با فوت‌وفن غواصی آشنا شویم. بهزاد، هم یک غواص حرفه‌ای است و هم مدرس رسمی دوره‌های غواصی. پس با این مطلب همراه باشید تا با رمز و راز غواص شدن بیشتر آشنا شوید!
چرا بهزاد دانا را برای غواصی انتخاب کردیم؟
دلیل آن‌که به سراغ بهزاد دانا رفته‌ایم، این بود که او هم سابقه‌ی درخشانی در انواع ورزش‌های ادونچری دارد، هم مدرس رسمی دوره‌های غواصی است. همه‌ی این‌ها زمانی عجیب‌تر می‌شود که بدانید بهزاد دانا تنها 26 سال دارد! کمتر فعالیت هیجان‌انگیزی می‌توان نام برد که بهزاد تجربه نکرده باشد. از کوه‌نوردی، صخره‌نوردی و دره‌نوردی گرفته تا پالاگلایدر و انواع ورزش‌های هوایی! اما مسیر زندگی بهزاد درست از زمانی عوض شد، که به صورت کاملا اتفاقی در یک سفر تفریحی، غواصی را در جزیره‌ی قشم تجربه کرد.
بهزاد دانا
تمام رشته‌های ادونچری که تا به حال امتحان کرده بودم، مثل کوه‌نوردی،
صخره‌نوردی و پالاگلایدر همه روی همین کره‌ی خاکی بود. اما لحظه‌ای که وارد
دنیای زیر آب شدم، همه چیز به طرز عجیبی برایم متفاوت شد
همین تجربه‌ی کوتاه کافی بود تا بهزاد دل در گرو این ورزش هیجان‌انگیز ببندد. پس به زودی به قشم بازگشت و دوره‌های غواصی را یکی پس از دیگری با موفقیت پشت سر گذاشت. حالا که داریم با بهزاد دانا صحبت می‌کنیم، توانسته 15 مدرک مدرسی در رشته‌ی غواصی را از آن خود کند، غواصی در آب‌های داخلی و خارجی را تجربه نماید و در مؤسسه‌ی خودش به آموزش هنرجویان غواصی بپردازد. پس این گفتگوی خواندنی را از دست ندهید.
غواصی را از کجا شروع کنیم؟
برای شروع غواصی کافی است در یک آموزشگاه رسمی غواصی ثبت‌نام کنید. خوشبختانه در حال حاضر این مؤسسات هم در تهران و هم در شهرهای دیگر در حال پذیرش هنرجو هستند. 3 سیستم مطرح آموزش غواصی در دنیا عبارتند از: CMAS، PADI و SSI که می‌توانید قبل از ثبت‌نام سیستم دلخواهتان را انتخاب کنید. CMAS سیستمی قدیمی و PADI معروف‌ترین آن‌هاست. بعد از انتخاب سیستم آموزشی، معمولا 3 جلسه‌ی تئوری در تهران و جلسات عملی در مدارس غواصی سواحل جنوبی ایران (کیش، قشم، چابهار و بوشهر) برگزار می‌شود. چکاپ پزشکی اجباری قبل از ثبت‌نام هم تجربه‌ی غواصی را کاملا برایتان ایمن خواهد کرد. پس تعلل جایز نیست!
بهزاد دانا
در میان شهرها و جزایر جنوبی، جزیره‌ی قشم امکانات تخصصی‌تری برای غواصی دارد. فضای رقابتی و بارز بودن وجه آموزشی مدارس غواصی قشم موجب تمایز آن با سایر مدارس غواصی شده. این در حالی است که کیش فضای شلوغی دارد و بیشتر برای غواصی تفریحی مناسب است
غواصی چه پیش‌نیازهایی دارد؟
• پیش نیاز مهارتی
برای غواصی باید شنا بلد باشیم یا نه؟ احتمالا این سؤال بسیاری از شماست. در این‌باره باید بدانید که نیازی نیست یک شناگر حرفه‌ای باشید، بلکه همین که بتوانید روی سطح آب خودتان را نگه دارید کفایت می‌کند. به همین منظور قبل از شروع دوره‌های غواصی از شما آزمون شنا گرفته می‌شود تا مهارت‌های عمومی‌تان سنجیده شود.
• پیش نیاز جسمانی
چکاپ پزشکی اجباری قبل از ثبت‌نام هم تمام نگرانی‌های شما را رفع خواهد کرد. اگرچه اکثر افراد توان جسمی لازم برای غواصی کردن را دارند اما در صورت داشتن مشکلات قلبی یا مصرف داروهای منظم حتما باید نظر پزشکتان را جویا شوید. وجود شکستگی در بدن مانع غواصی است اما اگر ترمیم شده باشد مشکلی پیش نخواهد آمد. غواصی روی گوش تاثیر دارد، پس اگر سابقه‌ی مشکلات گوش داشته‌اید مطمئن شوید طول دوره‌ی درمانتان کامل شده باشد.
• پیش نیاز سنی
غواصی تجربه‌ای نیست که سن و سال بشناسد. حتی کودکان هم می‌توانند شروع به یادگیری غواصی کنند و دوره‌های مخصوص به خودشان را دارند. در واقع کودکان از 8 سالگی قادر به ثبت‌نام در این دوره‌ها خواهند بود. برای بزرگسالان هم محدودیت خاصی در این مورد وجود ندارد. بنابراین در هر سنی هستید نترسید و دل به دریا بزنید!
• پیش نیاز محیطی
غواصی عموما در آب‌های آزاد آموزش داده می‌شود. اما این قاعده یک استثنای مهم دارد و آن هم دوره‌های آموزشی آب‌های بسته (Indoor Water) برای کسانی است که نیاز به گذراندن یک دوره‌ی پیش‌نیاز دارند. این دوره‌ها را می‌شود در استخر هم برگزار کرد اما دوره‌های اصلی غواصی اختصاصا در آب‌های آزاد آموزش داده می‌شود.
کشف دنیای زیرآب‌ها همراه با بهزاد دانا
مراحل آموزش غواصی چیست؟
سیستم‌های مختلفی برای آموزش غواصی در دنیا وجود دارد. WRSTC سازمانی جهانی است که استانداردهای غواصی را تعیین می‌کند. CMAS اولین کنفدراسیونی بود که برای غواصی در سطح جهان تشکیل شد. سیستم آموزشی CMAS مراحل غواصی را این‌گونه تعریف می‌کند: دوره‌ی آب‌های آزاد (Open Water) ، دوره‌ی 2 ستاره و دوره‌ی 3ستاره. اگرچه بعدها کمپانی‌های دیگری مانند PADI و SSI سیستم‌های دیگری برای آموزش تدوین کردند اما اختلافات آن‌ها بیشتر جنبه‌ی تجاری دارد. قابل توجه‌ترین تفاوت این سیستم‌ها با CMAS جدا کردن تخصص‌های غواصی بعد از دوره‌ی آب‌های آزاد و حذف دوره‌های 2 و 3 ستاره است. در ایران هم هر دو سیستم در حال برگزاری کلاس هستند اما در نهایت همه از فدراسیون غواصی مدارک بین المللی دریافت خواهند کرد.
دوره‌های آموزشی CMAS:
•
دوره‌ی آب‌های آزاد (Open Water)بعد از گذراندن 3 جلسه‌ی 3 ساعته‌ی تئوری، یادگیری عملی غواصی آغاز می‌شود. بعد از تمرین تنفس و ماسک، افراد با تجهیزات غواصی و کارکردشان آشنا می‌شوند و با ماسک، فین و اسنورکل در سطح آب کمی شنا می‌کنند تا تفاوت پا زدن با فین و تنفس با اسنورکل را بیشتر متوجه شوند. مرحله‌ی اول Scuba diving از همین نقطه شروع می‌شود. حالا با تجهیزات کامل قدم به قدم از ساحل دور می‌شوید و تا عمق 1.5 متری به پیش می‌روید. تکنیک‌های مقدماتی غواصی مثل تخلیه‌ی آب ماسک، اصول شناوری، برابرسازی فشار داخلی بدن با فشار خارجی محیط، بازیابی demand درآب، سیگنال‌های غواصی و کار کردن با دستگاه فشارسنج و عمق‌سنج در این مرحله به شما آموزش داده می‌شود. در مرحله‌ی آخر این دوره شما می‌توانید تا عمق 15 متر و نهایتا 18 متر غواصی کنید.
دوره‌ی Open Water حدودا 3 روز طول خواهد کشید و بعد از پایان این مرحله به افراد Certificate همین دوره داده می‌شود. بعد از گرفتن این گواهینامه شما می‌توانید با یک همیار 3ستاره (Dive Master) غواصی کنید ولی به تنهایی اجازه‌ی این کار را نخواهید داشت.
• دوره‌ی 2ستاره
بعد از دوره‌ی آب‌های آزاد وارد مرحله‌ی 2ستاره می‌شوید. در این دوره آموزش‌ها تخصصی می‌شود و مجازید تا عمق 30 متر به داخل آب بروید. در این مرحله 5 تخصص غواصی شب، غواصی عمق، search & recovery، Rescue و Navigation را خواهید آموخت. مرحله‌ی 2ستاره معمولا 7 تا 10 روز طول می‌کشد و 20 مرحله آموزش دارد. در پایان این دوره، certificate جدایی به افراد داده می‌شود که مطابق با این گواهینامه فرد قادر است با یک همیار 2 ستاره یا معادل آن در سیستم‌های دیگر غواصی کند.
• دوره‌ی 3ستاره
در این مرحله، تمام آموزش‌هایی که شما در مراحل قبل دیده‌اید تکمیل می‌شود. علاوه بر این مهارت‌های عملی، مسائل تئوری و عمومی غواصی بیشتر آموزش داده می‌شود چرا که این شما باید آماده باشید تا یک تیم را به غواصی ببرید.. آموزش‌ها شامل مهارت‌های قایقرانی، هواشناسی، شناخت ابرها و تشخیص جهت باد، کار با دستگاه کمپرسور و سرپرستی تیم غواصی می‌شود. در این مرحله غواص می‌تواند تا عمق 40 متری غواصی کنند. دوره‌ی 3ستاره 50 دایو دارد و حدودا 25 روز طول خواهد کشید. بعد از اخذ Certificate این دوره، شما می‌توانید به عنوان Dive Master (کمک مربی) در یک مرکز غواصی شروع به کار کنید و گروه‌های مختلف را به غواصی تفریحی ببرید.
مقایسه‌ی دوره‌های مختلف غواصی: CMAS, PADI, SSI
• Instructor (مربی)
بعد از گذشت 1سال از مدرک دوره‌ی 3ستاره و ثبت حدود 200 دایو در log book شما می‌توانید در دوره‌های مدرسی شرکت کنید. غواص 3ستاره بعد از یک امتحان می‌تواند مدرس 1ستاره شود. بعد از برگزاری چند کلاس 1ستاره و گذشت 1سال از مدرکش، می‌تواند در مدرسی 2ستاره شرکت کند. نهایتا بعد از گذشت چند سال از این مدرک می‌توان در دوره‌های 3ستاره شرکت کرد و مدرس 3ستاره شد. مدرس 3ستاره course director می‌شود و می‌تواند دوره‌های مدرسی برگزار کند. دوره‌های مدرسی معمولا بین 7 تا 10 روز طول می‌کشد.
چه تجهیزاتی برای غواصی نیاز داریم؟
ابتدایی‌ترین تجهیزات غواصی، تجهیزات اسنورکلینگ یعنی ماسک، فین و اسنورکل هستند. برای شرکت در دوره‌ی open water خرید این تجهیزات ضروری نیست و می‌توان از مدارس غواصی کرایه کرد. هنرجوها معمولا از دوره‌ی 2ستاره ترجیح می‌دهند این تجهیزات را خریداری کنند. حالا نوبت به خرید لباس غواصی می‌رسد. لباس‌ها در دو جنس نئوپرین و استرج با قدرت تحمل دماهای مختلف در سایزبندی قابل خریداری هستند. توصیه‌ی ما به شما خرید این لوازم از مراکز معتبر و برندهای شناخته شده‌ی غواصی است، چرا که کیفیت لوازم در ایمنی غواصی اهمیت بسیار زیادی دارد.
لوازم دیگری هم هستند که اگرچه در هیچ مدرسه‌ی غواصی اجاره داده نمی‌شود اما داشتنشان برای غواص ضروری است، مثل: SMB(پاراشوت)، چاقو، چراغ قوه و BCD (جلیقه‌ی شناوری). علاوه بر این موارد، خرید بعضی لوازم جانبی کاربردی دیگر هم برای بالا بردن کیفیت غواصی‌تان پیشنهاد می‌شود. زنگ زیر آب برای هشدار ، dry box برای محافظت وسایل از خیس شدن و dive computerها. این کامپیوترها که شبیه یک ساعت مچی هوشمند هستند، تمام مختصات فنی غواصی‌تان را محاسبه می‌کنند. توضیحات کامل این تجهیزات را می‌توانید در مطلب "
راهنمای خرید تجهیزات غواصی" مطالعه کنید.
برای غواص شدن چقدر باید هزینه کنیم؟
• هزینه‌ی دوره‌ها
باید توجه داشت که هیچ نرخ مصوبی برای دوره‌های غواصی وجود ندارد، بنابراین تعیین قیمت در این رشته‌ی ورزشی تا حد زیادی به سلیقه‌ی مدرسان و مؤسسات بستگی دارد. اما حدودا می‌توان گفت دوره‌ی آب‌های آزاد هزینه‌ای معادل 2.5 میلیون تومان دارد، دوره‌ی 2ستاره 4.5 میلیون و دوره‌ی 3ستاره 7.5 میلیون تومان.
• هزینه‌ی Certificate
بعضی مؤسسات هزینه‌ی صدور certificate را به صورت جداگانه از هنرجو می‌گیرند و بعضی با هزینه‌ی کلاس‌ها. خوشبختانه certificate هزینه‌ی ثابتی دارد که توسط فدراسیون مشخص می‌شود. تمامی این گواهینامه‌ها بین‌المللی هستند. همچنین اگر در سیستمی غیر از CMAS آموزش ببینید، هزینه‌ی گواهینامه به دلار یا یورو از شما گرفته خواهد شد.
• هزینه‌ی خدمات مراکز غواصی
برای هر دایو نیاز به اجاره‌ی قایق از مراکز غواصی است که در سال 98 حدودا 250 هزار تومان برای هر ساعت حساب می‌شود. هزینه‌ی کرایه‌ی لوازم تقریبا 750 هزار تومان است. همچنین برای اقامت در قشم هزینه‌ی یک هتل آپارتمان از 70 هزار تومان شروع می‌شود.
جدول مقایسه‌ای هزینه‌های دوره‌های مختلف غواصی
غواص شدن چه آینده‌ی شغلی دارد؟
• آیا غواصی یک شغل محسوب می‌شود؟
بله. زمانی که دوره‌ی 3ستاره (Dive Master) را با موفقیت پشت سر بگذارید، می‌توانید به عنوان کمک مدرس شروع به کار کنید. کمک مدرسی درآمد قابل توجهی ندارد بنابراین انتخاب بسیاری، مدرس شدن در این رشته است. بعد از گذراندن دوره‌های مدرسی می‌توان به صورت رسمی در یک مرکز غواصی مشغول به کار شد و هنرجو پذیرفت. بعضی هم دوست دارند کارآفرین باشند و مؤسسه‌ی خودشان را تأسیس کنند.
علاوه بر این موارد، برای کسانی که مشتاق کار کردن هستند غواصی صنعتی گزینه‌ی بسیار مناسبی است اما به هیچ عنوان در ایران توصیه نمی‌شود. چرا که علی‌رغم شرایط کاری سخت مزایای لازم را ندارد. پس اگر به این رشته علاقه‌مند هستید در خارج از مرزهای ایران فرصت‌های خوبی در انتظارتان است.
• آیا می‌توان با مدرک غواصی خارج از ایران هم کار کرد؟
مدارکی که برای دوره‌های غواصی صادر می‌شود بین المللی هستند و خارج از ایران هم کاملا اعتبار دارند. اما برای اینکه بتوانید به صورت رسمی کار کنید قطعا از شما تست خواهند گرفت و ممکن است نیاز به گذراندن آموزش‌های تکمیلی داشته باشید.
• آیا می‌توان به عنوان غواص اقامت گرفت؟
نمی‌شود قاطعانه در این مورد نظر داد اما می‌توان گفت که مدارک غواصی در رزومه‌ی شما امتیاز محسوب می‌شود.
• آیا غواصان بیمه دارند؟
مراکز غواصی می‌توانند غواصان را بیمه کنند اما هیچ مزیت خاصی برای آن‌ها پیش‌بینی نشده و شرایطی مشابه با سایر مشاغل دارند.
• آیا غواصی هم مسابقه دارد؟
غواصی هم همچون سایر رشته‌های ورزشی، مسابقاتی در کشورهای مختلف دنیا دارد. مسابقات Free Diving نمونه‌ای از این مسابقات است که در کشورهای ترکیه، فیلیپین، تایلند و آمریکا برگزار می‌شود. علاوه بر این بعضی ورزش‌های زیرآبی هم در دسته‌ی مسابقات غواصی می‌گنجد، از جمله راگبی زیرآب، تیراندازی و کشتی زیر آب.
چه منابعی را بخوانیم تا غواصی را بیشتر بشناسیم ؟
کتاب‌های غواصی 1 ،2 و 3ستاره با ترجمه‌ی آقای فروغ یا درخشان، منابع خوبی برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه‌ی غواصی هستند. همچنین کتاب scuba diving & snorkeling for dummies منبع جامع و جالبی برای علاقه‌مندان به کتاب‌های انگلیسی زبان است.
علاوه بر کتاب می‌توانید از سایت‌های تخصصی غواصی هم دیدن کنید:
سایت
scubadiving